• Teraz coraz częściej mówi się o idei zdrowego starzenia, traktując starzenie jako proces fizjologiczny, który można opóźnić, wykorzystując możliwości regeneracyjne organizmu
• Mówiąc o zdrowym starzeniu mówimy o prewencji wielu chorób, które dotykają populacji. Zdrowe starzenie nie jest wtedy, gdy nie ma chorób, ale wtedy, gdzie przesuwamy granicę wystąpienia chorób cywilizacyjnych czy też odkładamy ich wystąpienie w czasie - wyjaśnia prof. Marek Postuła
• To starzenie, nie nadciśnienie, nie hipercholesterolemia, a właśnie starzenie jest najważniejszym czynnikiem ryzyka takich schorzeń jak choroba sercowo-naczyniowa, ale również choroby nerek, cukrzyca, choroby nowotworowe czy neurologiczne, w tym choroba alzheimera

Jak zdrowo się zestarzeć?

Swego czasu popularna była koncepcja anti-aging - walki ze starością i procesami starzenia za pomocą medycyny estetycznej. Teraz coraz częściej mówi się o idei zdrowego starzenia, traktując starzenie jako proces fizjologiczny, który można opóźnić, wykorzystując możliwości regeneracyjne organizmu.

Zdrowe starzenie według definicji WHO to proces rozwijania i utrzymywania sprawności, która umożliwia dobre samopoczucie w starszym wieku.

- Z jednej strony chodzi o to, byśmy byli aktywni, z drugiej czuli się dobrze sami ze sobą - podkreślał prof. Marek Postuła, kardiolog sportowy, kierownik Laboratorium Farmakogenomicznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, podczas konferencji „Starzenie - nowa perspektywa”, zorganizowanej przez firmę NAOS (Warszawa, 17 marca 2023r.).

Jak proces zdrowego starzenia wygląda z pozycji kardiologa? Kiedy zaczynamy się starzeć? - Skóra zaczyna się starzeć już od 18 roku życia, ale objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego przesuwamy w czasie i to jest 65 rok życia - twierdzi specjalista.

Dlaczego się starzejemy? Wiemy coraz więcej na temat procesów starzenia, choć na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Nasz organizm radzi sobie gorzej z procesami biologicznymi, przestaje usuwać komórki starzejące się, które ulegają kumulacji.

To prowadzi do procesów zapalnych i mamy coraz więcej informacji, że to procesy zapalne są przyczyną zapadalności na choroby cywilizacyjne, a starzenie coraz częściej postrzegane jest jako choroba cywilizacyjna. Coraz więcej też wiemy na temat znaczenia mikrobioty jelitowej. Dbając o jelita, dbamy o zdrowie.

- To starzenie, nie nadciśnienie, nie hipercholesterolemia, a właśnie starzenie jest najważniejszym czynnikiem ryzyka takich schorzeń jak choroba sercowo-naczyniowa, ale również choroby nerek, cukrzyca, choroby nowotworowe czy neurologiczne, w tym choroba alzheimera - mówił prof. Postuła.

- Mówiąc o zdrowym starzeniu mówimy o prewencji wielu chorób, które dotykają populacji. Zdrowe starzenie nie jest wtedy, gdy nie ma chorób, ale wtedy, gdzie przesuwamy granicę wystąpienia chorób cywilizacyjnych czy też odkładamy ich wystąpienie w czasie - wyjaśnił.

Prewencja pierwotna - kiedy zacząć?

Ekspert wskazał, że nasz organizm jest zaprogramowany tak, żebyśmy żyli po 120 lat. Dzisiaj jednak mało kto dożywa takiego wieku. Ale widzimy jak na przestrzeni lat doszło do znacznego wydłużenia średniej długości życia. Patrząc na dane epidemiologiczne, przykładowo dziś 70-letni Włoch jest jak 50-letni Włoch 30 lat temu.

Jednak wydłużanie się długości życia nie idzie w parze z wydłużaniem się zdrowej długości życia. Żeby tak się stało, należałoby odpowiednio wcześnie wprowadzić pewne zalecenia i prewencję, by zahamować moment pojawienia się chorób.

- Pytanie, kiedy my kardiolodzy tę prewencję powinniśmy rozpocząć? Podzieliliśmy sobie ją na prewencję pierwotną i wtórną. Ta druga jest wdrażana, gdy już wystąpił zawał, udar lub incydent sercowo-naczyniowy, a my staramy się zapobiec kolejnemu. Jednak to prewencja pierwotna jest najtrudniejsza. Jak wytłumaczyć pacjentowi, że ma dbać o cholesterol, o nadciśnienie tętnicze, kiedy nie mamy skali czasowej na rozpoczęcie profilaktyki. To jest problem współczesnej kardiologii - mówi prof. Postuła.

Są oczywiście zdefiniowane czynniki ryzyka modyfikowalne, takie jak cukrzyca, palenie papierosów, alkohol, nadciśnienie, dieta, relacje, aktywność fizyczna. Są też mniej klasyczne kardiologicznie czynniki ryzyka, takie jak zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie hałasem i światłem. One też przyspieszają proces starzenia.

Jednak aktualne zalecenia prewencyjne dla większości chorób cywilizacyjnych sprowadzają się do ograniczonej liczby czynników ryzyka, po drugie, sprowadzają się do zasady "to samo dla wszystkich" i wreszcie, moment wprowadzenia zaleceń jest odsunięty w czasie, gdy już coś złego się dzieje.

W sukurs specjalistom przychodzi genetyka, która pozwala na dokładniejsze opracowanie spersonalizowanych skal ryzyka wystąpienia danej choroby, jeszcze zanim ona się pojawi, dając szansę na przesunięcie w czasie jej wystąpienia.

- Wielogenetyczny wskaźnik ryzyka pozwala zidentyfikować czynniki ryzyka choroby, tu można podziałać i zaproponować interwencję w wieku młodym, by minimalizować ryzyko zachorowania - mówił profesor.

Póki co każda okazja czy oznaka jest dobrą, jeśli tylko może wskazywać na zwiększone ryzyko wystąpienia danej choroby.

Co można wyczytać z twarzy? Mamy przykład tzw. zmiany Franka w postaci zgięcia na płatku ucha. Ma ją między innymi Steven Spielberg i Mel Gibson. Mamy publikacje naukowe, które mówią, że zagięcie płatka ucha jest związane ze zwiększonym ryzykiem rozwoju miażdżycy. Jeżeli te zagięcia płatka ucha są symetryczne, czyli na obu uszach, to ryzyko jest zdecydowanie wyższe niż u osób z asymetrycznym zgięciem, czyli tylko po jednej stronie.

Ponadto wiele osób marszczy czoło. Co to oznacza dla kardiologa? Z publikacji naukowej opartej na 20-letniej obserwacji pacjentów wiemy, że w grupie osób o najbardziej nasilonych zmianach na czole, występuje najwyższa śmiertelność.

Marzenia człowieka o nieśmiertelności

Rozważania o zdrowym starzeniu doprowadziły m.in. do badań nad organizmami zdolnymi do regeneracji w nieskończoność, określanymi jako quasi-nieśmiertelne.

Takim mikroorganizmem jest tzw. bakteria śnieżna Arthrobacter agilis odkryta w płatkach śniegu na Antarktydzie, odporna na ekstremalne temperatury, promienie UV i stres oksydacyjny. Nad tajemnicą jej długowieczności pochylił się genetyk, biolog molekularny i założyciel MedILS (Mediterranean Institute for Life Sciences), profesor Miroslav Radman.

Zainspirowany ekstremofilnymi bakteriami i ich zdolnością do przetrwania w trudnych i szkodliwych warunkach, prof. Radman zajął się tym, w jaki sposób nasze geny wpływają na proces starzenia, ale zwrócił też uwagę na ekspresję białek i ich kluczową rolę w starzeniu się skóry, długowieczności i regeneracji komórek.

Wskazał na proteom, którego ochrona jest niezbędnym elementem naprawy komórek, a także kluczowym czynnikiem spowalniającym starzenie się skóry.

Według badań prof. Miroslava Radmana uszkodzenia proteomu są główną przyczyną starzenia się skóry. Dziś z tego odkrycia korzysta m.in. przemysł kosmetyczny. Efektem współpracy między NAOS Research Laboratories i MedILS są kosmetyki mające spowalniać proces starzenia się skóry.

Być może w przyszłości badania prof. Radmana nad długowiecznością komórek i jej związkiem z chorobami związanymi z wiekiem (cukrzyca, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera czy choroba Charcota) spowodują, że 120 lat życia dla wszystkich stanie się rzeczywistością.

Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.

• MAREK POSTUŁA
• SENIORZY