Blisko 60 proc. ostatnio wykrytych przypadków zakażenia wirusem dotyczyło ludzi młodych.

Ok. 7 proc. wszystkich zakażeń wykryto u osób poniżej 20. roku życia, natomiast 46 proc. wszystkich zakażeń HIV zdiagnozowano u pacjentów pomiędzy 20. a 29. rokiem życia. Dominującą grupę (84 proc.) wśród zakażonych HIV i chorych na AIDS w Polsce stanowią osoby w wieku produkcyjnym (20-49 lat).

Nie badamy się

Stefan Bogusławski z Sequence HC Partners zaznaczył, że Polska, mimo iż liczba przeprowadzanych testów w kierunku HIV rośnie, nadal jest pod tym względem w ogonie Europy. Jak poinformował, w 2011 r. takich testów wykonano ponad 217 tys., a w 2012 r. - ok. 359 tys. Liczba testów w Polsce wynosi średnio 9 na 1 tysiąc mieszkańców, a np. na Słowacji jest to 21 testów, we Francji 80, a w Belgii - 64.

- W krajach takich jak Francja, gdzie epidemia jest pod kontrolą, szybka diagnostyka doprowadziła do faktycznego spadku zakażeń. Polska z niską profilaktyką w tym zakresie należy do krajów, w których występuje ryzyko znaczącego wzrostu liczby zakażeń - podkreślił.

Jak tłumaczy Bogusławski okres utajonego zakażenia jest u nas długi, przez to wiele zakażonych osób, nieświadomych swojego zakażenia, zaraża kolejne osoby. Taki stan rzeczy trwa czasem latami.

Zwraca ponadto uwagę na zmianę społecznych zachowań młodych ludzi i wzrost ryzykownych zachowań seksualnych, stosowania substancji psychoaktywnych oraz relatywnie małe poczucie zagrożenia zakażeniem HIV.

Eksperci podkreślają, że statystyki wskazują, iż każdego dnia dwie osoby dowiadują się, że są zakażone HIV. Odsetek ten byłby zdecydowanie niższy, gdyby stosowano odpowiednią profilaktykę.

- Młodzi ludzie nie używają prezerwatyw, nie wykonują testów, a gdy dowiadują się o zakażeniu, są bardzo zaskoczeni. Główną drogą zakażenia są obecnie kontakty seksualne. Młodzi ludzie nie mają zaś podstawowej wiedzy na temat HIV/AIDS i nie odnoszą możliwości zakażenia do siebie - mówi Magdalena Ankiersztejn-Bartczak, prezes Fundacji Edukacji Społecznej.

Lekarz POZ powinien zlecać badanie

Iwona Gąsior z Krajowego Centrum ds. AIDS podkreśla, że stereotypy funkcjonują także wśród lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, którzy zlecają test na HIV tylko pacjentom z grup ryzyka.

Krajowego Centrum ds. AIDS zamierza uwrażliwić na ten problem środowisko medyczne. Jak wyjaśnia Iwona Gąsior, chodzi o zwrócenie lekarzom uwagi na to by zwiększyć liczbę wykonywanych testów na HIV.

- Taki test powinien być zlecany przez lekarzy POZ, tak jak badania morfologiczne w sytuacji nawracających chorób, tych z nietypowym przebiegiem, przy problemach z diagnostyką. Takie testy powinny być też zlecane przez ginekologów - mówi Gąsior.

Dodaje: - Ponieważ lekarz POZ jest podstawowym źródłem informacji dla większości pacjentów to ci lekarze powinni też być kanałem informacji w sprawie HIV/AIDS. - Lekarze muszą też przełamać stereotyp dotyczący tego badania. I nie ograniczać go do grup tzw. ryzyka.

Zakażone dziecko

O tym, że z profilaktyka jest u nas słaba mówi także dr Agnieszka Ołdakowska, z Wojewódzkiego Szpitala Zakaźnego w Warszawie.

Jak podkreśla w 2012 r. wirusa zidentyfikowano u 52 noworodków. - Tych zakażeń można by praktycznie całkowicie uniknąć, gdyby w czasie ciąży matki wykonały test w kierunku HIV i rozpoczęły proces leczenia. W takich przypadkach ryzyko zakażenia udaje się zmniejszyć do ok. 1 proc. Dziecko nieleczonej matki ma tylko 50 proc. szans na uniknięcie zakażenia - zaznacza.

Specjalistka podkreśla, że wymóg przeprowadzenia takiego testu u wszystkich ciężarnych jest umocowany rozporządzeniem ministra zdrowia. - Niestety nie wszyscy lekarze takie badania zlecają. Trzeba zaś podkreślić, że przebieg choroby u dziecka jest zdecydowanie cięższy niż u osoby dorosłej, obarczony jest też większa śmiertelnością - dodaje.

Dr Ołdakowska zwraca uwagę, że badania w kierunku HIV/AIDS powinny być też uwzględnione w diagnostyce różnicowej w pediatrii.

Potrzeba nowych programów

Prof. Andrzej Horban, krajowy konsultant w dziedzinie chorób zakaźnych przyznaje, że widoczne problem z prewencją wymagają wdrożenia nowych programów profilaktycznych w tym zakresie.

- Dzięki programom wymieniania igieł, wprowadzeniu programu metadonowego w latach 90. udało się zdecydowanie ograniczyć liczbę zakażeń w grupie osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych. Dziś zakażeniu ulega coraz więcej osób orientacji homo i heteroseksualnej i dlatego potrzebne są nowe programy skierowane do całkiem nowej grupy osób.

Jak mówi nam profesor Horban, Polacy mają małe poczucie zagrożenia HIV, a to sprzyja ryzykownym zachowaniom. - Samo leczenie nie wystarczy w walce z wirusem - komentuje.

Za to chorych leczymy na „szóstkę"

Chorzy z HIV/AIDS to jedna z nielicznych, o ile nie jedyna grupa pacjentów, która nie zna ograniczeń czy limitów w dostępie nawet do najnowocześniejszych leków.

Obecnie leczeniem antyretrowirusowym objętych jest około 6 tys. pacjentów, w tym 118. dzieci. Leczenie odbywa się w ramach programu zdrowotnego Ministerstwa Zdrowia i jest finansowane przez resort.

Dzięki temu każdy chory ma zapewnioną szybką i bezpłatną opiekę w jednym z 22 ośrodków na terenie całej Polski. W Polsce działa także 31 punktów konsultacyjno-diagnostycznych, w których każda osoba pełnoletnia może wykonać test na HIV i skorzystać z poradnictwa przed i po teście.

Badanym zapewniona jest całkowita anonimowość, a w przypadku identyfikacji zakażenia - jeśli pacjent tego sobie życzy - jest kierowany do odpowiedniego ośrodka zapewniającego natychmiastowe leczenie 

- Możemy się tym pochwalić, ponieważ takiego systemu brakuje w wielu bogatszych krajach, także Europy Zachodniej - podkreśla prof. Horban.

Prof. Brygida Knysz , prezes Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS przyznaje, że wcześnie zdiagnozowane zakażenie i szybko podjęta terapia pozwalają na zatrzymanie rozwoju choroby przez długie lata. - Szacuje się, że osoba 20-letnia, przy odpowiedniej terapii powinna przeżyć ok. 50 lat.

To olbrzymi sukces jaki pozwalają nam osiągnąć dostępne obecnie leki. Co ważne proces leczenia jest dziś związany ze zdecydowanie mniejszymi efektami ubocznymi niż dekadę - dwie temu.

- Zastosowanie odpowiedniej terapii pozwala nam zahamować replikację wirusa na poziomie tak niskim, że jest on praktycznie niewykrywany w najczulszych testach. Skuteczniej radzimy sobie też z odbudowywaniem układu odpornościowego u chorych - wyjaśnia ekspertka.

Dodaje: - Obecnie w badaniach są dwa nowe leki, a ich wstępne wyniki są bardzo obiecujące, być może za jakiś czas uda nam się całkowicie wyeliminować wirusa. Obecnie potrafimy jedynie zahamować jego replikację.

Profesor Horban przyznaje, że w Polsce udało się wypracować jeden z najlepszych modeli opieki nad chorymi z HIV/AIDS. Chorzy są objęci holistyczną opieką. - Walczymy nie tylko z wirusem, ale otaczamy ich opieką ze wszelkich dziedzin medycyny. Rocznie kosztuje to ok. 300 mln zł.

- Dzięki temu każdy chory ma zapewnioną szybką i bezpłatną opiekę - mówi konsultant.

Jednak przyznaje że czasami słyszy opinie, że tak rozbudowana opieka dla tej grupy pacjentów jest niepotrzebna. - Boję się, że fundusze na leczenie tych chorych mogą być w kolejnych latach obcięte. To zaś by zagrażało programowi jaki udało nam się zbudować i jaki jest teraz powielany przez inne kraje.

Tylko w 2012 r. zarejestrowano w Polsce 1094  przypadków zakażeń HIV/AIDS. Zdaniem ekspertów oficjalne dane są jednak dalece zaniżone, ponieważ gros zakażonych nie jest tego świadoma. Szacuje się, że faktycznie z HIV lub AIDS żyje w naszym kraju blisko 35 tys. osób.

Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.

• HIV/AIDS