• Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów, na czerniaka rocznie zapada w Polsce ponad trzy tysiące osób, a u ponad 10 tysięcy diagnozuje się inne nowotwory złośliwe skóry
• - Polacy nadal albo nie oglądają regularnie sami skóry, albo też bagatelizują objawy - ubolewa Szymon Bubiłek, wiceprezes Stowarzyszenia Pomocy Chorym na Mięsaki i Czerniaki Sarcoma
• Opowiada także o tym, kto szczególnie jest narażony na nowotwory złośliwe skóry, jak rozpoznać czerniaka i jakie są metody profilaktyki

"Nowotwory złośliwe skóry stanowią narastający problem zdrowotny"

Jakie wyróżniamy typy nowotworów skóry?

Pierwotne nowotwory skóry dzielą się na barwnikowe - jak np. czerniak oraz niebarwnikowe - rak podstawnokomórkowy, kolczystokomórkowy, rak z komórek Merkla. Określenie ,,rak skóry'' zarezerwowane jest dla nowotworów złośliwych, które wywodzą się z tkanki nabłonkowej skóry. Z kolei czerniak jest nowotworem złośliwym skóry pochodzenia nienabłonkowego.

Jak wygląda zachorowalność na nowotwory skóry w Polsce?

Nowotwory złośliwe stanowią narastający problem zdrowotny, społeczny i ekonomiczny w Polsce. Skalę tego problemu określa liczba nowych zachorowań - około 170 tys. oraz liczba zgonów - ponad 100 tysięcy.

Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów nowotwory skóry natomiast odpowiadają za ok. 10 procent wszystkich nowotworów złośliwych i – jak podkreślają eksperci – dane te wciąż są mocno niedoszacowane.

Według najnowszych danych KRN na czerniaka w Polsce w 2020 roku zachorowały 3 272 osoby, a u kolejnych 10 766 zdiagnozowano inne nowotwory złośliwe skóry, w tym raka podstawnokomórkowego i kolczystokomórkowego.

W przypadku czerniaka zachorować możemy w każdym momencie życia. Najwięcej przypadków notuje się wśród dorosłych w wieku 35-49 lat oraz w grupie seniorów w wieku 60-74 lata.

Jakie możemy wymienić czynniki ryzyka? Czy jest grupa osób szczególnie narażona?

Główną przyczyną wszystkich nowotworów złośliwych skóry jest nadmierna ekspozycja na słońce, tzw. kąpiele słoneczne, zwłaszcza gdy powodują oparzenia i powstawanie pęcherzy.

Promienie ultrafioletowe (UV) ze słońca uszkadzają materiał genetyczny (DNA, kwas deoksyrybonukleinowy) w skórze, powodując tworzenie się nieprawidłowych komórek. Wszyscy jesteśmy narażeni na zachorowanie, są osoby o jasnej karnacji, niestosujące żadnej formy ochrony przed słońcem, nie stosujące profilaktyki przeciwsłonecznej.

Wśród grup wysokiego ryzyka znajdują się także osoby poddane w przeszłości leczeniu za pomocą promieniowania jonizującego, posiadające wrodzone lub nabyte upośledzenie odporności (po przeszczepieniach narządów, długotrwale leczone lekami hamującymi działanie układu odpornościowego lub glikokortykosteroidami, osoby żyjące z HIV), osoby cierpiące na infekcje HPV, uzależnione od nikotyny, cierpiące na przewlekłe choroby skóry oraz osoby z genetyczną predyspozycją do zachorowania na nowotwory skóry wywołane promieniowaniem UV w tym m.in. posiadające
I fenotyp skóry, skórę pergaminową i barwnikową.

"Polacy nadal nie oglądają regularnie skóry albo bagatelizują objawy"

Czy Polacy mają wiedzę na temat zagrożeń i konsekwencji wynikających z nadmiernej ekspozycji na słońce?

W naszej ocenie Polacy nadal albo nie oglądają regularnie sami skóry, albo też bagatelizują objawy. Wielu z nich nadal uważa, że ekspozycja na słońce jest zdrowa, ponieważ zapewnia powstawanie witaminy D. Dzieje się tak pomimo wielu akcji rozpowszechniających wiedzę na ten temat. To tak jak z istniejącym od lat przekonaniem, że najlepiej guzka nie ruszać bo się zezłośliwi.

Dzięki badaniu opinii publicznej przeprowadzonej w 2020 roku „Badanie świadomości czerniaka” wiemy np. że tylko 13 proc. respondentów zasłania odkryte części ciała podczas ekspozycji na plaży. 33 proc. wskazało, że używa kremów z filtrem w trakcie przemieszczania się w drodze do pracy lub szkoły.

Z kolei z raportu, który wydaliśmy jako Stowarzyszenie pt. „Dlaczego się nie badamy? Profilaktyka Polek i Polaków” najrzadziej wymienianym badaniem wykrywającym nowotwory było badanie dermatologiczne (2 proc.).

Za to przy pytaniu wielokrotnego wyboru dotyczącego najczęściej wskazywanego badania wykrywającego nowotwory, 37 proc. respondentów wskazało na dermatoskopię/badanie skóry. Badanie dermatologiczne nie jest jeszcze kojarzone z przeciwdziałaniem nowotworom skóry tak jak np. mammografia przy nowotworze piersi.

Jak rozpoznać czerniaka na skórze? Co powinno nas zaniepokoić?

Czerniaka można ostatecznie rozpoznać dopiero po przeprowadzeniu pełnej diagnostyki tj. pobraniu wycinka i oddaniu do badania histopatologicznego. Każdy z nas, raz w roku powinien się zbadać u lekarza dermatologa lub chirurga onkologa.

Bardzo istotna jest samokontrola, np. podczas kąpieli, ponieważ na podstawie wyglądu zmiany skórnej sami możemy ustalić, czy istnieje ryzyko, że dana zmiana skórna jest czerniakiem. Warto skorzystać z lustra aby obejrzeć fragmenty skóry trudniej widoczne, w tym na plecach, udach, łydkach.

Wczesnemu wykrywaniu nowotworów zlokalizowanych na skórze służy opracowany przez ekspertów Amerykańskiego Towarzystwa Onkologicznego tzw. algorytm ABCDE, „abecadło” czerniaka, którym warto się posłużyć przy oglądaniu skóry:

• „A” oznacza objaw czerniaka w postaci dużej asymetrii znamienia barwnikowego;
• „B” odnosi się do nieregularnych lub niewyraźnych brzegów zmiany;
• „C” dotyczy koloru, w co w przypadku nowo powstałej zmiany, którą podejrzewamy, że może być nowotworem skóry, oznacza kolor czarny, ciemnobrązowy lub niebieski;
• „D” oznacza średnicę zmiany. Podejrzenie powinny zwrócić zmiany o średnicy 6mm lub więcej, gdyż mogą one wskazywać na rozwój raka skóry;
• „E” ewolucja, powiększające się znamię

"Mamy dostęp do niemal wszystkich znanych i stosowanych na świecie metod leczenia"

Jest podejrzana zmiana i co dalej?

Jeśli cokolwiek nas zaniepokoi spieszmy do lekarza. Lekarz dermatolog lub chirurg onkolog, to rekomendowani specjaliści, którzy mogą ocenić stan naszej skóry. Ekspert wykona badanie dermoskopowe, które jest bezbolesne i trwa między 10 a 15 minut. Polega ono na oglądaniu skóry i znamion w powiększeniu.

Co w sytuacji, gdy w badaniu histopatologicznym zostanie rozpoznany czerniak lub inny rak skóry? 

Dla osób, u których został stwierdzony nowotwór złośliwy, bądź rak skóry dostępne jest w Polsce leczenie na wysokim, światowym poziomie. Aktualnie mamy dostęp do niemal wszystkich znanych i stosowanych na świecie metod leczenia. Mapa ośrodków leczących czerniaki dostępna jest na stronie akademiaczerniaka.org.

Czy wcześnie wykryty czerniak może być wyleczalny?

Absolutnie tak. Wcześnie wykryty czerniak to ponad 90 proc. szans na wyleczenie. Chorzy po leczeniu czerniaka wymagają regularnych kontroli, a u niektórych z nich po wycięciu bardziej zaawansowanego czerniaka stosowane jest leczenie pooperacyjne trwające do 12 miesięcy.

Jakie są metody profilaktyki czerniaka i innych nowotworów skóry? 

Proste metody, które każdy z nas powinien stosować, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na nowotwory skóry to przede wszystkim: unikanie ekspozycji na słońce w godzinach 11-16 (w Polsce), stosowanie kremów z wysokim filtrem ochronnym SPF Sun Protection Factor, najlepiej 50+.

Co bardzo istotne wysoki filtr powinniśmy używać przez cały rok, nie tylko latem, nawet wtedy kiedy pozostajemy w domu, musimy bowiem pamiętać, że promieniowanie UV przenika przez szyby.

Kolejna istotna kwestia to niekorzystanie z solariów (dzięki ustawie ochronnej zakaz korzystania z solarium mają osoby poniżej 18 roku życia), używanie okularów z filtrem UV, zakładanie ubrań osłaniających skórę przy ekspozycji na słońce, w tym podczas zabaw wodnych takich jak surfowanie czy żeglowanie (koszula z długim rękawem, spodnie z długimi nogawkami, długie spódnice), stosowanie okrycia na głowę, najlepiej kapeluszy z dość dużym rondem. A także regularna, codzienna samokontrola i oczywiście badanie raz w roku u lekarza dermatologa lub chirurga onkologa.

"Najlepiej mówić o profilaktyce jak najczęściej. My robimy to zawodowo"

Według danych Narodowego Testu Zdrowia Polaków z 2022 r. tylko 7 proc. Polaków bada zmiany skórne przynajmniej raz w roku. Jak możemy to zmienić? 

Najlepiej mówić o profilaktyce jak najczęściej. My robimy to zawodowo poprzez kampanię #FuraZdrowia, czyli kampanię społeczną w ramach której edukujemy na temat profilaktyki oraz prowadzimy badania przesiewowe skóry.

Dlaczego postanowili Państwo zaangażować się w działania edukacyjne organizowane wspólnie z marką SENSUM MARE?

To firma, która chce pogłębiać swoje zaangażowanie, która poza skutecznymi w działaniu kosmetykami chce dostarczać swoim klientom rzetelną i aktualną wiedzę, tworzyć marketing społecznie zaangażowany.

Marka zaangażowała się m.in. w kampanię #FuraZdrowia, organizując bezpłatne badania w kierunku diagnostyki nowotworów skóry. Dodatkowo, w ramach swojego zaangażowania społecznego, przekazuje 5 proc. zysku od sprzedaży nowej emulsji ochronnej SPF 50+ na działania statutowe Stowarzyszenia Sarcoma, w tym na wsparcie socjalne dla najbardziej potrzebujących pacjentów chorujących na nowotwory skóry.

To sposób myślenia, który jest nam niezwykle bliski. Łącząc siły, możemy osiągnąć jeszcze więcej dobrego. Pamiętajmy o stosowaniu kremów z filtrem SPF przez cały rok. Dbając o skórę dziś, zapewniamy jej ochronę na lata. Nie tylko na lato.

• DERMATOLOGIA
• RAK SKÓRY
• CZERNIAK