Witamina D. Nowe wytyczne dotyczące prawidłowych dawek w Polsce

Podsumowanie wytycznych w sprawie suplementacji witaminy D u dzieci i dorosłych w Polsce, autorstwa prof. Pawła Płudowskiego i całego zespołu, opublikowano właśnie w czasopiśmie „Nutrients”.

W opracowaniu aktualnych wytycznych uczestniczył prof. Carsten Carlberg, światowej sławy badacz witaminy D, obecnie lider grupy naukowej zajmującej się nutrigenomiką w Instytucie Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie.

- Nie możemy polegać na diecie jako jedynym źródle witaminy D – nawet ta zbilansowana i zróżnicowana nie wystarczy, dlatego w okresie jesienno-zimowym każdy powinien suplementować witaminę D -  wskazał prof. Carlberg jako najważniejsze przesłanie publikacji.

Niedobór witaminy D może powodować poważne choroby

O wytycznych informuje w komunikacie Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN. Przypomina, że najbardziej znanym działaniem witaminy D jest utrzymywanie odpowiedniego poziomu wapnia w organizmie, aby utrzymać prawidłową strukturę kości.

- Jest to główny powód, dla którego każde dziecko powinno być suplementowane witaminą D od urodzenia – zarówno zimą, jak i latem. Ponadto, witamina D jest ważna dla „treningu” naszego układu odpornościowego, tak aby działał on efektywnie w przypadku infekcji mikrobów, ale nie reagował nadmiernie w przypadku możliwych reakcji autoimmunologicznych -  tłumaczy cytowany w informacji prof. Carlberg.

Długotrwały deficyt witaminy D może prowadzić do chorób kości – krzywicy u dzieci i osteomalacji u dorosłych. Co więcej, niedobór witaminy D powoduje także wadliwe działanie układu odpornościowego, prowadząc m.in. do zwiększonej podatności na choroby zakaźne czy choroby autoimmunologiczne.

Prof. Carlberg dodał, że dla przeciętnego Polaka poziom witaminy D (czyli poziom 25-hydroksywitaminy D3 w surowicy krwi) określający niedobór definiuje się poniżej 50 nM (20 ng/ml), chociaż każdy człowiek cechuje się inną wrażliwością na witaminę D.

Prawidłowe dawki witaminy D

Jak informuje PAN, naukowo udowodniono, że nawet zbilansowana i zróżnicowana dieta nie jest w stanie zapewnić całkowitej dziennej dawki zapotrzebowania organizmu na witaminę D, gdyż jej głównym źródłem jest synteza skórna w kontakcie z promieniowaniem UV. Jednak spędzanie dużej ilości czasu w pomieszczeniach, noszenie ubrań i stosowanie filtrów słonecznych, a także niska intensywność promieniowania słonecznego w miesiącach jesienno-zimowych przekłada się na liczne niedobory witaminy D w tym czasie.

Kluczowa jest więc dobrze dobrana suplementacja.

- Proponuję dobrać dawkę dziennego zapotrzebowania na podstawie masy ciała – jeśli ważysz do 75 kg, przyjmuj codziennie (w okresie jesienno-zimowym) 2000 jednostek, a jeśli więcej – 4000 jednostek (ale nie więcej; to już jest maksymalna dawka) - wskazał badacz.

Z kolei w miesiącach wiosenno-letnich, od kwietnia do września, warto wystawiać skórę do słońca (pamiętając o odpowiedniej ochronie przed poparzeniem słonecznym).

- Ważna jest pora dnia. Najbardziej efektywne są dwie godziny przed i po zenicie słońca (godz. 11-15 w czasie letnim). W tym czasie 20-30 minut wystawienia twarzy i odkrytych ramion powinno wystarczyć. Oczywiście, za każdym razem unikając poparzeń słonecznych  powiedział prof. Carlberg.

Naukowiec dodał, że osoby, które nie spędzają wystarczającej ilości czasu na świeżym powietrzu nawet latem, powinny suplementować witaminę D przez cały rok.

Witamina D - zalecenia. Dawki dla dzieci i młodzieży

Noworodki urodzone o czasie i niemowlęta:

• Wiek 0–6 miesięcy: 400 j.m./dobę (10 µg/dobę) cholekalcyferolu od pierwszych dni życia niezależnie od sposobu karmienia.
• Wiek 6–12 miesięcy: 400–600 IU/dobę (10–15 µg/dobę) cholekalcyferolu, w zależności od dziennej ilości witaminy D spożywanej z posiłkami.
• Nie zaleca się stosowania kalcyfediolu u noworodków urodzonych w terminie i zdrowych niemowląt.

Dzieci (1–10 lat):

• U zdrowych dzieci w wieku 1–3 lat suplementacja powinna opierać się na podawaniu cholekalcyferolu w dziennej dawce 600 j.m. (15 µg/dobę) i ze względu na związane z wiekiem ograniczenia opalania zaleca się przez cały rok.
• U zdrowych dzieci w wieku 4–10 lat opalających się z odkrytymi przedramionami i nogami przez 15–30 minut w godzinach 10–15 bez filtrów przeciwsłonecznych, od maja do końca września, suplementacja cholekalcyferolu nie jest konieczna, choć nadal zalecana i bezpieczna.
• W przypadku niespełnienia tych zaleceń u zdrowych dzieci w wieku 4–10 lat zaleca się suplementację cholekalcyferolu w dawce 600–1000 IU/dobę (15–25 µg/dobę) przez cały rok, w zależności od masy ciała i spożycia witaminy D w diecie .
• U zdrowych dzieci w wieku 1–10 lat kalcyfediol nie jest zalecany.

Młodzież (11–18 lat):

• U zdrowej młodzieży w profilaktyce niedoboru witaminy D należy stosować zarówno cholekalcyferol jako suplementację pierwszego wyboru, jak i kalcyfediol jako lek drugiego wyboru.
• U zdrowej młodzieży opalającej się z odkrytymi przedramionami i nogami przez 30–45 minut w godzinach 10-15 bez ochrony przeciwsłonecznej, od maja do końca września suplementacja cholekalcyferolu nie jest konieczna, choć nadal zalecana i bezpieczna.
• W przypadku niespełnienia tych zaleceń zaleca się suplementację cholekalcyferolu w dawce 1000–2000 IU/dobę (25–50 µg/dobę) przez cały rok, w zależności od masy ciała i spożycia witaminy D w diecie.
• W przypadku niespełnienia powyższych zaleceń przez cały rok zalecana jest profilaktyka alternatywna oparta na kalcyfediolu w dawce dziennej 10 µg (roztwór doustny) oraz wykonanie kontrolnego oznaczenia 25(OH)D w surowicy po 6–8 dniach od rozpoczęcia suplementacji 

Witamina D. Dawki dla dorosłych i seniorów

Dorośli (19–65 lat):

• U zdrowych osób dorosłych w profilaktyce niedoboru witaminy D należy stosować zarówno cholekalcyferol jako suplement pierwszego wyboru, jak i kalcyfediol jako lek drugiego wyboru.
• U zdrowych osób dorosłych opalających się z odkrytymi przedramionami i nogami przez 30–45 minut w godzinach 10-15, bez filtrów przeciwsłonecznych od maja do końca września, suplementacja cholekalcyferolu nie jest konieczna, choć nadal zalecana i bezpieczna.
• W przypadku niespełnienia tych zaleceń zaleca się suplementację cholekalcyferolu w dawce 1000–2000 IU/dobę (25–50 µg/dobę) przez cały rok, w zależności od masy ciała i spożycia witaminy D w diecie.
• W przypadku niespełnienia powyższych zaleceń przez cały rok zalecana jest profilaktyka alternatywna oparta na kalcyfediolu w dawce dziennej 10 µg (roztwór doustny) oraz wykonanie kontrolnego oznaczenia 25(OH)D w surowicy po 6–8 dniach od rozpoczęcia suplementacji

Młodsi seniorzy (>65–75 lat):

• U młodszych seniorów cholekalcyferol jako suplementacja pierwszego wyboru i kalcyfediol jako suplementacja drugiego wyboru powinny być stosowane w profilaktyce niedoboru witaminy D.
• Ze względu na zmniejszoną efektywność syntezy skórnej przez cały rok zaleca się suplementację cholekalcyferolu w dawce 1000–2000 IU/dobę (25–50 µg/dobę), w przeliczeniu na masę ciała i spożycie witaminy D w diecie.
• W przypadku niespełnienia powyższych zaleceń zaleca się kalcyfediol w dawce dziennej 10 µg (roztwór doustny) jako profilaktykę alternatywną przez cały rok oraz wykonanie kontrolnego oznaczenia 25(OH)D w surowicy po 6–8 dniach od rozpoczęcia suplementacji 

Starsi seniorzy (>75–89 lat) i najstarsi seniorzy (90 lat i starsi):

• W profilaktyce niedoboru witaminy D u starszych seniorów i najstarszych starszych seniorów cholekalcyferol jako suplementacja pierwszego wyboru i kalcyfediol jako suplement drugiego wyboru.
• Ze względu na zmniejszoną skuteczność syntezy skórnej, możliwe złe wchłanianie i zmieniony metabolizm witaminy D, przez cały okres leczenia zaleca się suplementację cholekalcyferolu w dawce 2000–4000 IU/dobę (50–100 µg/dobę), w zależności od masy ciała i spożycia witaminy D z dietą. rok;
• Kalcyfediol w dawce dziennej 10 µg (roztwór doustny) jako profilaktykę alternatywną zaleca się przez cały rok, jeśli powyższe zalecenia nie są spełnione, a oznaczenie kontrolne 25(OH)D w surowicy należy wykonać 6–8 dni po rozpoczęciu suplementacji.

"Możemy zyskać średnio 10 lat więcej życia w zdrowiu"

Eksperci w opracowanych wytycznych, zwracają szczególną uwagę na potrzebę edukacji w zakresie suplementacji witaminy D w celach profilaktycznych, skierowaną przede wszystkim do towarzystw medycznych, personelu medycznego i decydentów odpowiedzialnych za politykę zdrowotną. Postulują także włączenie praktycznych wskazówek dotyczących profilaktyki i leczenia niedoboru witaminy D do codziennej praktyki.

= Edukacja w kwestiach zdrowotnych jest zawsze potrzebna i dobra, na całym świecie. Dzięki stosowaniu się do zaleceń dotyczących zdrowego stylu życia, możemy zyskać średnio 10 lat więcej życia w zdrowiu, w połączeniu z mniejszymi kosztami opieki zdrowotnej -  podkreślił naukowiec.

Prof. Carlberg przypomniał, że:

• od października do marca powinno się suplementować witaminę D (2000 lub 4000 jednostek/doba) w zależności od masy ciała
• Dodatkowo, w godzinach południowych, wystawiać na 20-30 minut ramiona i twarz na słońce (jeśli świeci)
• A wraz z nadchodzącą wiosną, tym bardziej warto korzystać ze słonecznej pogody.

Jak przypomina Instytut PAN, Prof. Carsten Carlberg to światowej klasy biochemik specjalizujący się w badaniach nad witaminą D, które prowadzi od ponad 30 lat. Obecnie prof. Carlberg, w ramach prestiżowego europejskiego grantu ERA Chair WELCOME2, tworzy w Instytucie Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie interdyscyplinarne Centrum Doskonałości wykorzystujące narzędzia nutrigenomiki do oceny wpływu odżywiania na (epi)genetyczne predyspozycje do tzw. chorób dietozależnych.

Źródło informacji: Guidelines for Preventing and Treating Vitamin D Deficiency: A 2023 Update in Poland 

Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.

• WITAMINA D