Nowotwór jelita grubego jest drugim, po raku płuca u mężczyzn i raku piersi u kobiet, najczęściej występującym nowotworem w Polsce, diagnozowanym u ponad 15,5 tys. osób rocznie. Każdego dnia z jego powodu umiera w naszym kraju 28 osób. Wcześnie wykryty daje szansę na szybkie podjęcie leczenia i skuteczniejszą terapię.

Każdego roku rak jelita grubego dotyka 1,2 mln osób na świecie, przy czym aż 60 proc. przypadków ma miejsce w krajach wysoko rozwiniętych. W Unii Europejskiej nowotwór diagnozuje się u blisko 400 tys. mieszkańców rocznie. 200 tys. chorych nie udaje się uratować, co sprawia, że rak jelita grubego jest drugim, po raku płuca, najbardziej śmiertelnym nowotworem w UE.

Co niepokojące, Polska odnotowuje najwyższą dynamikę liczby zachorowań na raka jelita grubego w całej Europie. Liczba osób w naszym kraju, w szczególności mężczyzn, które przegrywają walkę z tym nowotworem, jest o wiele wyższa, niż w krajach Europy Zachodniej i Północnej, gdzie współczynnik umieralności spada. W skali kraju, rak jelita grubego należy do grupy nowotworów najbardziej obarczonych śmiertelnością, zabierając każdego roku prawie 10,5 tys. osób. Tylko w województwie mazowieckim w ciągu ostatnich 11 lat z powodu raka jelita grubego zmarło ponad 15 tys. osób.

Te badania ratują życie
Według ekspertów Unii Europejskiej, wczesna diagnostyka nowotworu prowadzi do obniżenia współczynnika umieralności o co najmniej 40 proc. W USA odsetek chorych, którzy wygrywają walkę z rakiem jelita grubego rośnie: w Stanach Zjednoczonych żyje obecnie ponad 1 mln osób, którym udało się pokonać tę chorobę.

Aby zwiększyć szanse i świadomość polskich pacjentów, w 2000 r. w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych powołano do życia Program Badań Przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego. W ramach tej inicjatywy pacjenci w wieku 55-64 lata mogą poddać się bezpłatnej kolonoskopii, która wykonywana regularnie zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita grubego aż o 60-90 proc.

Szacuje się, że w grupie wiekowej 55-64 lata problem z polipami ma aż jedna czwarta badanych, a 5 proc. spośród nich zostanie prawdopodobnie dotkniętych nowotworem. Do bezpłatnych badań kwalifikują się również osoby w wieku 40-49 lat, których krewni pierwszego stopnia (rodzice, dzieci, rodzeństwo) chorowali na raka jelita grubego. Badania przeprowadza 80 ośrodków medycznych w Polsce, których kompletna lista w poszczególnych województwach znajduje się na stronie http://pbp.org.pl/osrodki.

Objawy i czynniki ryzyka
Rak jelita grubego to złośliwy rozrost komórek błony śluzowej okrężnicy lub odbytnicy. Zwykle rak rozwija się z niezłośliwych zmian zwanych gruczolakami, które w początkowych stadiach mają formę polipów. W większości przypadków polipy nie powodują żadnych objawów. Niewykryte i nieusunięte zmiany polipowate mogą z czasem przekształcić się w raka. Objawami raka jelita grubego mogą być: obecność krwi w kale, zaburzenia rytmu wypróżnień (naprzemienne biegunki i zaparcia) trwające dłużej niż sześć tygodni, nieuzasadniona utrata masy ciała, bóle brzucha lub dolnych partii pleców, poczucie niepełnego wypróżnienia po oddaniu kału. Zdarza się, że nowotwór powoduje także niedrożność jelit.

Z danych Programu Badań Przesiewowych wynika, że znacząca większość nowych zachorowań występuje u osób po 65 roku życia. Amerykańskie Stowarzyszenie ds. Walki z Rakiem uzupełnia tę informację o dane zebrane na rynku amerykańskim, zgodnie z którymi aż 90 proc. nowych zachorowań diagnozuje się u osób powyżej 50 roku życia.

Czynnikami zwiększającymi prawdopodobieństwo zapadalności na nowotwór jelita grubego są także predyspozycje genetyczne oraz zdiagnozowane przypadki zachorowań na raka jelita grubego wśród członków najbliższej rodziny. Nie bez wpływu pozostaje również styl życia. Zbilansowana dieta, ruch oraz ograniczone spożycie używek znacząco obniżają ryzyko zachorowania na ten rodzaj nowotworu.

Można leczyć w warunkach domowych
Podstawową metodą leczenia jest resekcja, czyli chirurgiczne usunięcie guza. Pozostałe metody leczenia nowotworu to chemioterapia oraz radioterapia. Już od ponad 10 lat jedną z dostępnych w Polsce metod leczenia nowotworu jelita grubego jest także 
tzw. chemioterapia doustna. Dzięki tej formie chemioterapii, osoby chore spędzają na wizytach u lekarza i w szpitalu nawet 85 proc. mniej czasu. Mogą przyjmować lek w domu, będąc jednocześnie pod stałą kontrolą lekarza onkologa. Chemioterapia doustna ogranicza także liczne uciążliwości spowodowane nie tylko przebiegiem choroby, ale także częstymi hospitalizacjami związanymi z koniecznością regularnego poddawania się chemioterapii dożylnej.

- Z punktu widzenia lekarza, możliwość leczenia doustnego jest niezwykle cenną opcją terapii i należy ją wykorzystywać we wszystkich sytuacjach, gdy dysponujemy skuteczną i mało toksyczną formą leczenia doustnego. Stosowanie terapii doustnej znacznie poprawia komfort leczenia chorego, zmniejszając konieczność hospitalizacji. Niewątpliwie również koszty leczenia doustnego są mniejsze, co przy ciągłych trudnościach z finansowaniem procedur leczniczych ma niemałe znaczenie - mówi dr n. med. Agnieszka Jagiełło-Gruszfeld z Centrum Onkologii-Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie.

• RAK JELITA GRUBEGO
• KOLONOSKOPIA