Rynek Zdrowia: Czego dotyczą zmiany zawarte w europejskich wytycznych odnoszących się do profilaktyki chorób układu krążenia?
Prof. Piotr Jankowski: - Wśród nowych zaleceń szczególną uwagę zwrócono na: ocenę ryzyka sercowo-naczyniowego, aktywność fizyczną, dietę, hipercholesterolemię, nadciśnienie tętnicze oraz wskazania do stosowania aspiryny.

Najwięcej miejsca w dokumencie poświęcono ocenie ryzyka sercowo-naczyniowego. Zdaniem ekspertów właśnie od ryzyka sercowo-naczyniowego powinna zależeć intensywność interwencji profilaktycznej, np. w zakresie zmiany stylu życia. Ponadto, podejmując decyzję o włączeniu farmakoterapii nadciśnienia tętniczego i hipercholesterolemii należy wziąć pod uwagę ryzyko sercowo-naczyniowe.

Ryzyko to determinuje także docelowe stężenie cholesterolu (stężenie do jakiego należy obniżyć cholesterol u osób z za dużym jego stężeniem). Zdaniem Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (European Society of Cardiology - ESC) zarówno tabele, jak i kalkulatory pozwalające na ocenę ryzyka sercowo-naczyniowego są znakomitymi narzędziami, które warto wykorzystywać w edukacji pacjentów.

Dzięki tym narzędziom w łatwy i obrazowy sposób można pokazać choremu w jakim stopniu zaprzestanie palenia, obniżenie ciśnienia tętniczego i zmniejszenie stężenia cholesterolu wpływa na ryzyko sercowo-naczyniowe.

Jedynie kilka krajów europejskich posiada własny, dostosowany do cech lokalnej populacji, system oceny ryzyka sercowo-naczyniowego. Do takich krajów należy Polska. Polskie Towarzystwo Kardiologiczne przystosowało zalecany przez międzynarodowych ekspertów system do cech polskiej populacji.

System ten nazwany został Pol-SCORE 2015 i dostępny jest między innymi na stronie internetowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. System ten uwzględnia rozpowszechnienie czynników ryzyka oraz epidemiologię chorób układu krążenia w polskiej populacji. Warto podkreślić, że system Pol-SCORE 2015 jest zalecany przez Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne do stosowania w Polsce.

Dzięki wspomnianemu systemowi każda osoba może samodzielnie obliczyć wiek swojego serca. Często zdarza się, że 40-letnia osoba z czynnikami ryzyka ma serce sześćdziesięciolatka. Rozumiemy przez to, że ryzyko jej zgonu z powodu chorób układu krążenia jest takie jak ryzyko zgonu osoby 60-letniej. Zachęcam wszystkich czytelników do oceny wieku swojego serca.

- A co z zaleceniami dotyczącymi leczenia nadciśnienia tętniczego i hipercholesterolemii?
- Eksperci ESC dokonali istotnych zmian w zakresie zasad leczenia tych częstych chorób. Biorąc pod uwagę wyniki kilku dużych badań, które zostały opublikowane w 2015 roku zmodyfikowano wytyczne dotyczące poziomu, do jakiego należy obniżać stężenie cholesterolu LDL.

Przykładowo obecnie u osoby po zawale serca (albo udarze mózgu) z wyjściowym stężeniem cholesterolu LDL 2,6 mmol/l (100 mg/dl) należy stężenie cholesterolu obniżyć co najmniej do poniżej 1,3 mmol/l (50 mg/dl), a u osoby z wyjściowym stężeniem cholesterolu LDL np. 4,0 mmol/l (155 mg/dl) do stężenia poniżej 1,8 mmol/l (<70 mg/dl).

Zgodnie z nowymi wytycznymi w analogiczny sposób należy intensywniej niż dawniej leczyć także osoby bez objawów choroby spowodowanej przez miażdżycę. Omawiając zmiany w zakresie leczenia hipercholesterolemii warto zaznaczyć, że zgodnie z ostatnio ogłoszonymi wynikami badań epidemiologicznych około 61% dorosłych Polaków ma hipercholesterolemię.

Kolejną istotną modyfikacją jest zmiana w zakresie leczenia nadciśnienia tętniczego. Ostatnio opublikowano wyniki dużego badania oceniającego efekty obniżania skurczowego ciśnienia tętniczego do wartości poniżej 120 mmHg. Okazało się, że osoby leczone intensywniej miały lepsze rokowanie (np. ryzyko zgonu było niższe o 27%).

Biorąc pod uwagę wyniki tego badania, także kilku innych analiz obecnie uważa się, że u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym w wieku <80 lat ciśnienie należy obniżać do wartości <140/90 mmHg, przy czym w niektórych przypadkach ciśnienie skurczowe warto obniżyć do wartości poniżej 120 mmHg. U osób w wieku podeszłym (po 80. roku życia) nadal ostrożnie obniżamy ciśnienie tętnicze do wartości <150/90 mmHg (z wyjątkiem osób z tzw. zespołem kruchości).

- Czy Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne utrzymało zalecenie dotyczące stosowania aspiryny w profilaktyce przeciwzawałowej?
- W tej kwestii zalecenie zostało nawet wzmocnione. O ile u osób z chorobami spowodowanymi przez miażdżycę aspiryna jest podstawą leczenia, to u osób bez takich chorób aspiryna nie jest zalecana. Powodem jest istotne zwiększanie ryzyka wystąpienia powikłań krwotocznych, co u osób bez miażdżycy w pełni równoważy korzyści wynikające z przeciwpłytkowego działania aspiryny. Efekt netto (mierzony wpływem na ryzyko zgonu) jest zerowy. Dlatego osób bez miażdżycy nie leczymy aspiryną (z wyjątkiem objawowego leczenia niektórych infekcji).

- ESC zaleca jakieś nowe zmiany w kontekście sposobu żywienia osób chorujących na serce?
- Tak. Chociaż najważniejsze zasady żywienia pozostały niezmienione to dodano zalecenie spożywania 30 g orzechów dziennie. Najnowsze badania sugerują bowiem, że spożywanie 30 gramów orzechów (włoskich, laskowych, migdałów) dziennie zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób serca i naczyń (np. choroby wieńcowej). Naturalnie powinny to być orzechy niesolone. Nie powinny to być też orzechy w czekoladzie, miodzie, itp.

ESC nadal uważa, że zdrowa dieta to przede wszystkim dieta urozmaicona. To dieta oparta o duże spożycie warzyw i owoców (co najmniej 200 g warzyw oraz co najmniej 200 g owoców, a najlepiej dwa razy więcej) To także dieta z małą zawartością soli kuchennej, niskotłuszczowa (z małą ilością tłuszczów pochodzenia zwierzęcego). Pamiętajmy, że słodycze to kolejne zagrożenie dla zdrowia. Należy też unikać spożywania napojów słodzonych.

Utrzymano też zalecenie dotyczące regularnej aktywności fizycznej. Eksperci wskazują, że minimalny poziom aktywności fizycznej to łącznie min. 150 minut tygodniowo aktywności fizycznej o co najmniej umiarkowanej intensywności lub co najmniej 75 minut tygodniowo aktywności o dużej lub bardzo dużej intensywności. Regularna aktywność fizyczna to aktywność co najmniej 4-5 razy w tygodniu, a najlepiej codzienna.

- Czy zdaniem kardiologów należy się odchudzać?
- Uważa się, że "najzdrowsza" masa ciała to masa pozwalająca osiągnąć tzw. wskaźnik masy ciała (BMI) w zakresie 20-25 kg/m2. I do wskaźnika w tym zakresie należy dążyć zwiększając aktywność fizyczną oraz dostosowując ilość spożywanych kalorii do wydatku energetycznego.

- Jak ESC odniosło się do elektronicznych papierosów?
- Europejscy eksperci odnieśli się również do tego problemu. W osobnym rozdziale zwrócono uwagę na fakt, iż kilka badań naukowych wskazuje na pewną rolę elektronicznych papierosów w leczeniu nałogu palenia.

Rzeczywiście, chociaż liczne badania wciąż trwają i ostateczne konkluzje będą mogły być sformułowane dopiero za kilka lat to aktualna ewidencja naukowa wskazuje, że skuteczność elektronicznych papierosów w leczeniu zespołu uzależnienia od tytoniu nie jest mniejsza niż nikotynowej terapii zastępczej (np. plastry z nikotyną).

Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.

• PROFILAKTYKA
• CHOROBY SERCOWO-NACZYNIOWE
• ZAWAŁ SERCA
• CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA