Jak wskazywał podczas XV Forum Rynku Zdrowia dyrektor Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny dr Grzegorz Juszczyk, w 2020 r. jednym z zadań NIZP-PZH połączonego z Instytutem Żywności i Żywienia będzie rozwijanie działalności Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej, projektu finansowanego w ramach Narodowego Programu Zdrowia.

- Jednym z celów działania Centrum jest zapewnienie wszystkim zainteresowanym zdalnego, bezpłatnego dostępu do rzetelnego, kompleksowego poradnictwa dietetycznego - mówił dr Juszczyk. - Kolejnym zadaniem NCEŻ będzie stworzenie wirtualnego środowiska dla wszystkich dietetyków w Polsce, którzy poprzez opłatę licencyjną będą mogli korzystać z internetowego programu pomagającego w profesjonalny sposób kompleksowo przygotować odpowiednią dietę - informował dyrektor NIZP-PZH.

- Mamy też nadzieję, że na jednym serwerze będziemy mogli gromadzić dane o poszczególnych dietach, aby zespół profesjonalistów w tej dziedzinie mógł na tej e-platformie umieszczać alerty, ale także informować o nowych wytycznych i rekomendacjach dla dietetyków - dodał dr Juszczyk.

Ważne są kompetencje

Jak wyjaśnia dr Katarzyna Wolnicka, kierownik NCEŻ, projekt Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej powstał z potrzeby szerzenia wiedzy w zakresie żywienia i zdrowego stylu życia, pozytywnej zmiany postaw i nawyków żywieniowych, a w konsekwencji poprawy stanu zdrowia Polaków. - NCEŻ ma za zadanie edukować różne grupy populacji z zakresu prawidłowego żywienia zgodnie z podejściem evidance-based, tj. w oparciu o wiarygodne dowody naukowe - mówi dr Wolnicka.

- Zmiana nawyków żywieniowych na prozdrowotne jest jednym z elementów prewencji i leczenia wielu chorób przewlekłych, ale porad w tej dziedzinie nie zawsze, niestety, udzielają osoby o odpowiednich kompetencjach. Często nie posługują się one sprawdzonymi źródłami wiedzy, a nawet jeśli z tych źródeł korzystają, stosują skróty myślowe i uproszczenia, nie uwzględniając obiektywnie wszystkich danych - dodaje kierownik NCEŻ.

Dr Wolnicka wskazuje, że w celu ograniczenia tych problemów w ramach Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej prowadzone są działania edukacyjne poprzez portal internetowy oraz Centrum Dietetyczne Online i aplikacje edukacyjne na telefon. Ich częścią są również m.in. warsztaty kulinarne dla dzieci, konkursy z wyzwaniami motywującymi do podejmowania zmiany nawyków żywieniowych, np. Rodzinna Akcja - Zdrowa Rywalizacja, czy pikniki rodzinne. Przypomina, że projekt Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej jest projektem stałym, realizowanym obecnie ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020.

Jak zapewnia dyrektor Grzegorz Juszczyk, projekt będzie rozwijany po połączeniu Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH z Instytutem Żywności i Żywienia. - Narzędzia opracowywane przez zespół naukowy NCEŻ będą ułatwiały praktyczne i bezproblemowe wdrażanie zasad zdrowego odżywiania zarówno osobom indywidualnym, jak i organizatorom żywienia zbiorowego - szpitalom, zakładom opieki długoterminowej czy szkołom - informuje dyrektor NIZP-PZH.

- Ze strony internetowej Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej - www.ncez.pl, która stanowi efekt pracy ok. 70 ekspertów, zawierającej artykuły eksperckie, kompendium zaleceń żywieniowych w różnych jednostkach chorobowych, filmy, animacje, infografiki i wideoporady, skorzystało dotychczas ponad 2,3 mln osób (5,5 mln odsłon) - mówi Katarzyna Wolnicka.

Porady on-line

Wskazuje, że w ramach NCEŻ działa także Centrum Dietetyczne Online - www.poradnia.ncez. pl, bezpłatna internetowa poradnia dietetyczna, dzięki której pacjenci z całej Polski mogą od początku 2018 r. korzystać bezpłatnie i bez wychodzenia z domu z profesjonalnej konsultacji dietetycznej. W 2019 r. na konsultacje do dietetyków zapisało się ponad 10 tys. osób.

- Centrum pomaga zarówno zdrowym, którzy chcą sprawdzić, czy ich sposób żywienia jest właściwy, jak i chorym, dla których dieta powinna być elementem skutecznego leczenia, szczególnie w przypadku wielu schorzeń występujących jednocześnie. Oferta skierowana jest także dla rodzin - informuje dr Wolnicka.

Przypomina, że poradnia działa 6 dni w tygodniu, w tym w soboty. Aby skorzystać z porady dietetycznej, wystarczy zalogować się na stronę www.poradnia.ncez.pl lub przez aplikację "Asystent Zdrowia" przygotowaną przez NCEŻ i dostarczającą praktycznej wiedzy z zakresu zasad prawidłowego żywienia i aktywności fizycznej.

Dr Wolnicka przekonuje, że aplikacja ułatwia kontrolowanie liczby dostarczanych do organizmu kalorii oraz komponowanie zdrowych i smacznych posiłków, a jej innowacyjną funkcją jest możliwość indywidualnych konsultacji z profesjonalnym dietetykiem lub psychologiem za pomocą połączenia wideo w ramach bezpłatnej internetowej poradni dietetycznej Centrum Dietetyczne Online NCEŻ.

- Porada można być jednorazowa lub cykliczna, z każdego miejsca w Polsce i za granicą. Aplikacja "Asystent Zdrowia" jest dostępna bezpłatnie w sklepie Google Play i wkrótce AppStore - wskazuje kierownik NCEŻ.

Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej prowadzi ponadto edukację żywieniową wśród najmłodszych poprzez praktyczne warsztaty kulinarne. W 2019 r. przeprowadzono je wśród 810 dzieci szkół podstawowych klas I-III. W roku 2020 planowane są kolejne edycje.

Dietetyk w zespole

W ocenie prof. Magdaleny Olszaneckiej- -Glinianowicz, prezes Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością, kierownika Zakładu Promocji Zdrowia i Leczenia Otyłości Katedry Patofizjologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, nie ulega wątpliwości, że informacje na temat żywienia, jakie trafiają do społeczeństwa, wymagają weryfikacji i uporządkowania.

- Ludzie czerpią je z bardzo różnych źródeł, takich jak telewizja, tabloidy, książki o "dietach cud", a przede wszystkim z internetu. Wiedza ta często nie jest zgodna z aktualną wiedzą medyczną, dlatego idea Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej wydaje się szczytna. Trudno ją jednak na razie oceniać. Oceniać można realizację i efekty - podkreśla ekspertka.

Nie ukrywa również swoich wątpliwości w kwestii zdalnej edukacji nt. zdrowego żywienia. - Dietetyk jest członkiem zespołu terapeutycznego i powinien pracować w koordynacji z lekarzem, a zdalna edukacja nie spełnia tego kryterium w odniesieniu nie tylko do nadwagi i otyłości, ale również do innych schorzeń - zauważa profesor.

- Ponadto spłycenie leczenia nadwagi i otyłości tylko do edukacji żywieniowej może być w niektórych przypadkach szkodliwe, ponieważ wiedza nie zapewni efektów terapeutycznych u pacjentów z zaburzeniami odżywiania, takimi jak zespół kompulsywnego jedzenia, zespół nocnego jedzenia i nałogowe jedzenie, a jedynie pogłębi ich frustrację związaną z faktem, że nie są w stanie realizować zaleceń. Ponadto brak kontaktu z lekarzem uniemożliwi prawidłową diagnozę i wdrożenie odpowiedniego leczenia - przewiduje prof. Olszanecka-Glinianowicz.

Gotowe diety

Dodaje, że jest także przeciwnikiem tworzenia gotowych diet. Jej zdaniem pacjent niczego się w ten sposób nie uczy, je co mu kazano i jest w stanie dotrwać w tym zazwyczaj nie dłużej, jak do najbliższej delegacji, świąt czy wakacji. Tymczasem powinien aktywnie uczestniczyć w procesie terapeutycznym i w oparciu o otrzymywane informacje modyfikować swój codzienny jadłospis tak, aby wprowadzane zmiany były możliwe do realizacji w każdych warunkach.

- Nie ma produktów zupełnie zakazanych, bo przy takim podejściu stają się one również najbardziej pożądane. Ważne jest to, żeby nauczyć się odpowiednio je ograniczać, np. jeść niewielką ilość słodyczy maksymalnie dwa razy w tygodniu. Przyjmowałam wielu pacjentów, którzy korzystali z gotowych diet i ich efekty były krótkotrwałe, a często brak dostępności produktów wymienionych w jadłospisie powodował zaprzestanie korzystania z otrzymanych materiałów. Dlatego nie widzę w tym większego sensu - ocenia ekspertka.

Profesor uważa natomiast, że pomysł e-platformy z alertami oraz informacjami o nowych wytycznych i rekomendacjach dla dietetyków jest bardzo cenny.

- Mam nadzieję, że będzie to oznaczało koniec zalecania diet ketogennych w tzw. leczeniu insulinooporności czy rekomendowania innych niepopartych dowodami naukowymi diet, zaleceń żywieniowych czy wreszcie stosowanych przez dietetyków metod pseudodiagnostycznych, np. niby-testów na alergie pokarmowe czy niby-genów odpowiedzialnych za to, po jakiego rodzaju pokarmach tyjemy, a po jakich nie - wymienia prof. Olszanecka-Glinianowicz.

Podkreśla, że czas najwyższy "wyeliminować te herezje ze świata dietetyki". - Uważam, że skupienie się na tym aspekcie powinno być przewodnią ideą Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej. Ponadto kierowanie alertów o nieprawdziwości niektórych teorii głoszonych w różnych mediach do ogółu społeczeństwa byłoby, moim zdaniem, bardzo cenne - dodaje prezes Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością.

Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.