"To kolejna z interwencji Rzecznika w sprawie osób, które weszły w konflikt z prawem, a z powodu niepełnosprawności umysłowej lub faktu, że chorują psychicznie, są uznawane za niepoczytalne. (...) RPO podejmował wcześniej sprawy, gdy za stosunkowo drobne przestępstwo ludzie trafiali do zamkniętego zakładu na nawet kilkanaście lat, dłużej niż wynosiłaby maksymalna kara, gdyby za swój czyn trafili do zakładu karnego" - zaznaczono w komunikacie Biura Rzecznika.

W przypadku uznania niepoczytalności sprawcy sąd umarza postępowanie karne i decyduje o umieszczeniu w zakładzie psychiatrycznym w ramach tzw. środka zabezpieczającego.

W sprawie, w której ostatnio kasację złożył RPO, chodziło o mężczyznę podejrzanego o znęcanie się fizyczne i psychiczne nad członkami najbliższej rodziny. Powołując się na opinię lekarską, w 2007 r. prokuratura wniosła o umorzenie postępowania karnego i zastosowanie środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia podejrzanego w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym.

"Sąd rejonowy zbadał sprawę na posiedzeniu, na które nie stawił się podejrzany. Sąd uznał go za prawidłowo zawiadomionego o tym terminie. Przebywał on wtedy w oddziale psychiatrycznym, skierowany tam na mocy ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. 21 czerwca 2007 r. sąd zastosował wobec niego środek zabezpieczający i bezterminowo umieścił go w zakładzie zamkniętym" - przekazano w komunikacie Biura RPO. Takie orzeczenie podtrzymał sąd okręgowy, a mężczyzna w styczniu 2008 r. został przyjęty do Wojewódzkiego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych, w którym przebywa do dzisiaj.

Obrona mężczyzny wskazywała, że nie jest chory psychicznie, nie wymaga leczenia i nie jest leczony psychiatrycznie, lecz jest osobą upośledzoną umysłowo. Wskazywała też na pozbawienie podejrzanego prawa do obrony przez nieprzesłuchanie go przez sąd.

Na ten aspekt zwrócił też uwagę w swojej kasacji RPO. W jego ocenie sąd okręgowy nie dostrzegł, że zgodnie z Kodeksem postępowania karnego udział podejrzanego w posiedzeniu był co do zasady obligatoryjny i nie podlegał jego swobodnej decyzji.