- Odpowiedź na to pytania brzmi "nie", ponieważ należy zbudować przede wszystkim efektywny model działania, unikalny na skalę polskiej ochrony zdrowia - uważają autorzy opracowania dotyczącego opieki długoterminowej w Polsce - Szymon Piątkowski i Grzegorz Ciężadło z firmy doradczo-analitycznej PwC.

Ich zdaniem najtrudniejsze pytania w tej materii brzmią: ile ośrodków potrzebujemy, jakie typy pomocy czy placówek są niezbędne, gdzie powinny być zlokalizowane, jakie usługi powinniśmy tam świadczyć, jak wykorzystać ekonomię skali, żeby obniżyć koszty ich funkcjonowania?

- Musimy też wiedzieć jak pozyskać dobrych, empatycznych pracowników, jak zdobywać pacjentów, gdy finansowanie NFZ jest niepewne, wreszcie jak zorganizować finanse i kontroling, aby roczne zyski pokrywały przynajmniej spłatę zobowiązań oraz zapewniały środki na inwestycje odtworzeniowe, utrzymanie lub poprawę jakości - podkreślają.

Co nas czeka w przyszłości
W ciągu najbliższych 20 lat liczba osób 65+ w Polsce wzrośnie o około 3 mln, czyli do 8,5 mln osób. Od 2-8% będzie rosła zachorowalność na choroby przewlekłe (demencja, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, cukrzyca, osteoporoza).

Eksperci z PwC przypominają, że zmienia się model rodziny, rośnie liczba osób samotnych, osoby młode (dzieci, wnuki) coraz częściej zmieniają miejsce zamieszkania, co prowadzi do większej liczby ludzi starszych bez opieki.

- Jak szacujemy rynek opieki długoterminowej może wzrosnąć z aktualnych 5,4 mld zł do blisko 8 mld zł w 2020 roku, i to przy założeniu, że tylko 50% popytu zostanie zaspokojone (jak to jest obecnie) ze względu na niewystarczające finansowanie - piszą autorzy opracowania „Szanse i zagrożenia na rynku opieki długoterminowej, czyli właściwy model biznesowy pilnie poszukiwany” (pełna treść tego opracowania ukaże się w styczniowym wydaniu miesięcznika Rynek Zdrowia).

Polska na tle krajów OECD wypada bardzo blado - tylko 5% seniorów powyżej 65. roku życia objętych jest pomocą w ramach opieki długoterminowej, podczas gdy średnia OECD to 14%, a najlepsza w rankingu Szwajcaria to 20%.

Opieka długoterminowa - Europa nam uciekła
Jeszcze większa przepaść dzieli Polskę od Europy, gdy spojrzymy na liczbę łóżek na tysiąc mieszkańców powyżej 65. roku życia. W Polsce mamy 20 łóżek, podczas gdy średnia OECD wynosi 50, w krajach takich jak Szwecja czy Szwajcaria jest ich nawet 70 łóżek.

Czy mamy szansę osiągnąć podobny poziom? - Tworzenie warunków do rozwoju opieki długoterminowej w Polsce powinno opierać się na przemyślanym modelu działania, który będzie uwzględniał aktualne i przyszłe potrzeby seniorów. Nie musimy „odkrywać Ameryki”, wystarczy przyjrzeć się organizacji podobnych systemów w krajach zachodnich i przeanalizować, co u nich zadziałało, a co nie - zaznaczają analitycy.

Wskazują m.in., że niezbędne jest przeprowadzenie szeregu analiz i badań, w oparciu m.in. o dane dotyczące aktualnie świadczonych usług i finansowania, ankiety wśród seniorów, ich rodzin, a także wywiady z ekspertami.

Zdaniem ekspertów warto skorzystać także z analiz geoprzestrzennych na całej powierzchni kraju. Wskażą nam one, gdzie jest największe zapotrzebowanie na ośrodki pomocy seniorom oraz w jakim stopniu seniorzy w różnych regionach Polski są w stanie współfinansować opiekę (z reguły to ok. 70% emerytury) - podają w swoim opracowaniu Szymon Piątkowski i Grzegorz Ciężadło z PwC.

Co z opieką domową?
Równie wiele pracy czeka nas w zakresie opieki domowej. Z badań jakie przeprowadził Krajowy Instytut Gospodarki Senioralnej (KIGS) wynika, że jedynie 35 proc. osób w podeszłym wieku jest gotowych zapłacić za taką opiekę, a średnia kwota wynosi 164 zł miesięcznie.

W opinii seniorów idealny opiekun powinien być doświadczony życiowo, zaangażowany i empatyczny, najlepiej w wieku 41-55 lat.

Celem badania KIGS było określenie kryteriów dostępności usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania na podstawie potrzeb i oczekiwań seniorów. Badanie zrealizowano również dla opracowania kryteriów i zasad certyfikacji usług opiekuńczych.

Od 20 czerwca do 20 września br. 2015 r. przeprowadzono wywiady i ankiety wśród 259 osób w wieku 60+ w warszawskich dzielnicach Praga Południe i Białołęka. Zadano dwa pytania: jakie są najważniejsze wymagania seniorów składające się na uniwersalny katalog potrzeb w zakresie opieki oraz jakimi cechami powinien charakteryzować się profesjonalny opiekun.

Wnioski przedstawiono na zorganizowanej 15 grudnia 2015 r. przez KIGS warszawskiej konferencji „Nowa Jakość dla Seniora”.

W systemie rozproszonym
Dlaczego KIGS skupił się na badaniu potrzeb seniorów w zakresie opieki tylko w ich własnych domach?

- Wspieranie form opieki w systemie rozproszonym, w miejscach zamieszkania seniorów jest zgodne z założeniami długoterminowej polityki senioralnej. Opieka, która nie jest zinstytucjonalizowana, jest bardziej pożądana i akceptowana przez seniorów, tańsza i lepiej dostępna - podkreślała Marzena Rudnicka, prezes KIGS.

Z kolei Grzegorz Kalla, ekspert KIGS argumentował, że na promowanie opieki realizowanej w miejscu zamieszkania seniora (opieki dochodzącej) bardzo duży nacisk kładzie się w krajach europejskich, np. w Niemczech.

- Zdecydowanie wspiera się rodziny, opiekunów nieformalnych. Stosuje się dla nich specjalny system dopłat i dodatkowo refunduje świadczenia opiekuńcze - powiedział.

Utrata samodzielności zaskakuje
Na inny ciekawy wniosek wynikający z badań zwrócił uwagę Robert Kwiatkowski, ekspert i dyrektor działu współpracy z samorządami w KIGS.

- Dla 80 proc. seniorów niesamodzielność jest totalnym zaskoczeniem. Co istotne, wielu z nich zamyka się w domach i nie komunikuje potrzeby pomocy. Ośrodki pomocy społecznej muszą wykazać się dużą aktywnością, by wychwytywać takie osoby - tłumaczył. - Olbrzymim problemem w Polsce jest także zanik więzi sąsiedzkich - dodał.

Z kolei Iwona Bruśk, wykładowca z Zakładu Zdrowia Publicznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, zwróciła uwagę na problem dostępu do informacji.

- Sądzę, że niezwykle istotne jest zapewnienie seniorom szerokiego dostępu do praktycznych informacji - co zrobić w przypadku nagłej utraty samodzielności czy braku obecności bliskich osób. Wiele starszych osób nie ma pojęcia, że istnieją np. centra pomocy rodzinie czy ośrodki lokalne pomagające seniorom - tłumaczy Iwona Bruśk.

- Ważne jest również, by w sytuacji braku możliwości opieki świadczonej przez rodzinę lub zewnętrznego opiekuna przedstawiać seniorom alternatywne wyjścia z trudnej sytuacji - dodaje.

Fundamenty skutecznej opieki
Według ekspertów KIGS warunkiem koniecznym przy rozpoczynaniu świadczenia jakiejkolwiek usługi opiekuńczej powinna być indywidualna diagnoza potrzeb seniora. Seniorzy zwracali uwagę na fakt dużego przywiązania do osób, które realizują usługę - w tym przypadku fluktuacja kadr jest bardzo niewskazana.

Czynnikiem, który mógłby temu zapobiec i jednocześnie zwiększyć motywację opiekunów do stałej pracy, jest bardziej efektywny system finansowania ich pracy.

- Bardzo ważne jest również udostępnienie seniorowi możliwości zgłoszenia uwag i reklamacji usługi. Uważa, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby podmiot, który realizuje usługę we własnym zakresie dokonywał ocen swoich pracowników - i to niezależnie od tego, czy beneficjent usługi zwróci się z reklamacją, czy też nie - podkreślał Kalla.

- Nie spotkałem się niestety z podmiotem, który realizowałby program okresowej poprawy jakości, np. przeprowadzając comiesięczne czy chociaż cokwartalne rozmowy z pracownikami - dodał.

Opieka certyfikowana i jej standardy
Na podstawie przeprowadzonych badań KIGS opracował i zaproponował procedurę certyfikacji usług opiekuńczych. Jednostką certyfikującą miałby być Instytut, certyfikat byłby ważny trzy lata, a w trakcie jego obowiązywania odbywałyby się audyty kontrolne.

Audyt wstępny obejmowałby wizytę w siedzibie firmy opiekuńczej: polegałby na wywiadach z pracownikami oraz analizie dokumentacji związanej ze świadczonymi usługami.

Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.

• SENIORZY
• OPIEKA DŁUGOTERMINOWA
• OSOBY STARSZE