- Nieregulowanie zobowiązań przez szpitale wynika z braku możliwości finansowych - zaznacza Jakub Szulc, były wiceminister zdrowia, jeden z pomysłodawców wprowadzenia obostrzeń w obrocie szpitalnymi długami.

- Regulacje, które weszły w życie w 2010 r., a potem miały swoją kontynuację w ustawie o działalności leczniczej z 2011 r. (w art. 54 ustawy o działalności leczniczej red.) miały na celu zahamowanie skupowania wierzytelności przez wyspecjalizowane firmy. Zdiagnozowaliśmy, że szpitale ponoszą bardzo wysokie koszty związane z obsługą zadłużenia, które zmieniło właściciela. Obrót wierzytelnościami uderzał bezpośrednio w szpitale - podkreśla Szulc.

Nie można jednak nie zauważyć, że w każdej innej branży pozostawiony z niezapłaconą fakturą dostawca mógłby dokonać cesji wynagrodzenia, czyli sprzedać dług bankowi lub firmie faktoringowej. Otrzymałby wtedy należne pieniądze od instytucji finansowej i dalej mógłby spokojnie prowadzić działalność gospodarczą, a należności dochodziłby kupiec wynagrodzenia.

Sektor zdrowia pod szczególną ochroną
W sektorze ochrony zdrowia to raczej niemożliwe. Żeby doszło do przeniesienia wierzytelności, potrzebna jest zgoda podmiotu tworzącego. W przypadku braku zgody podmiotu tworzącego (samorządu wojewódzkiego, powiatowego, gminnego, MON, MSWiA, MS, MZ, uczelni medycznej), czynność taka jest nieważna.

W praktyce uzyskanie zgody na przejęcie szpitalnej wierzytelności to iluzja. Jak wynika z raportu Fundacji Republikańskiej pt. "Zadłużenie szpitali publicznych jako ryzyko funkcjonowania nowego systemu" (Warszawa, maj 2017), "podmioty tworzące nie tylko nie wydają zezwolenia na zmianę wierzyciela, ale najczęściej w ogóle nie udzielają odpowiedzi - przepisy tego nie wymagają. (…) Można odnieść wrażenie, że samorządy chcą się dystansować od tego, co dzieje się w szpitalach, których są właścicielami - nie chcą brać za to odpowiedzialności".

W raporcie czytamy również, że ''pod decyzją musiałby złożyć podpis konkretny urzędnik, który mógłby później za to zostać pociągnięty do odpowiedzialności politycznej. Wydaje się, że często rzeczywistym motywem odmowy był strach przed posądzeniem o groźnie brzmiący ''handel długami szpitali'', a nie analiza potencjalnych zysków i strat''.

Oczywiście, zawsze zdarzają się przypadki obchodzenia prawa. Np. firmy zajmujące się obrotem wierzytelnościami przystępują do postępowań o udzielenie zamówień publicznych jako konsorcjant wspólnie z faktycznym dostawcą leków, sprzętu czy materiałów medycznych, usług etc., o czym szpital czy podmiot tworzący nie wiedzą. Dochodzi wtedy do paradoksalnych sytuacji, kiedy owe podmioty finansowe spłacają zobowiązania wobec dostawcy, ale po to, żeby wezwać szpital do zapłaty, a następnie przystąpić do windykacji. Sąd Najwyższy uznał to za proceder skupowania wierzytelności (SN I CSK 486/15).

Zatory płatnicze, czyli koszty szczególnej ochrony
Skutki obecnego zapisu art. 54 mają konkretny wymiar. Jak wynika ze statystyk MZ na 31.03.2017 r., zobowiązania wymagalne SPZOZ-ów (czyli takie których termin płatności już minął) wynoszą prawie 1,7 mld zł, w tym ponad 1,5 mld zł z tytułu dostaw i usług. Oznacza to, że szpitale mające problemy z płynnością finansową, odsuwają ad Kalendas Graecas płatności wobec kontrahentów, którzy zaopatrują je w leki i opatrunki, zajmują się cateringiem, sprzątaniem, ochroną itp. Średni czas oczekiwania dostawcy na zapłatę wynosi obecnie 230 dni.

Dla porównania dodajmy, że jak wynika z badań ankietowych przeprowadzonych przez Krajowy Rejestr Długów Biuro Informacji Gospodarczej i Konferencję Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce, w II kwartale 2017 r. przedsiębiorcy na zapłatę od kontrahentów czekali średnio 3 miesiące i 13 dni, czyli 10 dni dłużej niż trzy miesiące wcześniej. Ale przecież to i tak krótko w porównaniu z firmami kooperującymi ze szpitalami.

- W najgorszej sytuacji znajdują się dostawcy usług zewnętrznych do szpitali, którymi często są małe i średnie polskie firmy - przyznaje Urban Kielichowski, prezes zarządu Stratera MED - Związku Pracodawców na rzecz równości stron w postępowaniach o zamówienia publiczne, a także dyrektor operacyjny Magellan SA (grupa bankowa BFF).

Kancelaria DZP proponuje zmiany
Eksperci z zespołu doradztwa regulacyjnego Kancelarii Domański Zakrzewski Palinka, autorzy liczącego 120 stron raportu nt. barier w obrocie wierzytelnościami SPZOZ, zaproponowali wyjście z tej patowej sytuacji.

Uważają, że obecna regulacja art. 54 ust. 5 i 6 ustawy o działalności leczniczej budzi liczne wątpliwości co do zgodności z Konstytucją RP i prawem Unii Europejskiej. Twierdzą, że ograniczenia konstytucyjnej swobody działalności gospodarczej są nieproporcjonalne i nieuzasadnione, a ponadto wątpliwe co do zgodności z prawem Unii Europejskiej, a na tle regulacji obowiązujących w innych krajach UE - nadmiernie restrykcyjne.

Wskazują, że przywołany zapis blokuje możliwości finansowania systemu ochrony zdrowia ze środków prywatnych i zamykając prawną możliwość odzyskania środków zainwestowanych zgodnie z obowiązującym prawem, narusza również w stopniu nieproporcjonalnym bezpieczeństwo obrotu gospodarczego.

W związku z tym proponują zmianę problematycznych przepisów ustawy o działalności leczniczej.

''Nowelizacja może iść w dwóch kierunkach - albo w kierunku zobiektywizowania przesłanek wyrażania zgody na zmianę wierzyciela przez podmiot tworzący (poprzez objęcie procesu jej wyrażania reżimem procedury administracyjnej), albo poprzez przyznanie podmiotowi tworzącemu prawa pierwokupu wierzytelności i wprowadzenie zasady, że zbycie wierzytelności na rzecz podmiotu trzeciego może nastąpić wyłącznie wówczas, gdy podmiot tworzący nie skorzysta z przysługującego mu prawa pierwokupu'' - konkludują autorzy raportu DZP.

Połowiczne i pozorne?
Propozycje zmierzające do tego, żeby skończyć z absurdem dofinansowywania ochrony zdrowia przez małe i średnie firmy są potrzebne, tym bardziej że obecna sytuacja zdaje się decydentom odpowiadać, a straszenie handlem długami stało się wygodnym alibi, żeby nie zajmować się problemem i nie szukać sensownych rozwiązań.

Jakub Szulc dość sceptycznie odnosi się do propozycji Kancelarii DZP. Mówi, że wyrażanie zgody na zmianę wierzyciela przez podmiot tworzący i nadanie tej decyzji rangi administracyjnej byłoby jedynie mocnym doregulowaniem tego procesu.

- Poza tym nie bardzo wiem, w jaki sposób można zobiektywizować przesłanki i ustalić, komu wydajemy zgodę a komu nie.

Jeśli chodzi o prawo pierwokupu wierzytelności przez właściciela szpitala, to zdaniem Szulca takie rozwiązanie niczego nie zmienia, gdyż podmiot tworzący w momencie, gdy szpital przestaje regulować zobowiązania tak czy inaczej przejmuje jego należności.

- To jest wyjście pozorne. A ponadto otwieramy furtkę, żeby na szeroką skalę obracać zobowiązaniami szpitali - ocenia były wiceminister i dodaje, że samorządy w większości przypadków nie będą miał pieniędzy, żeby zobowiązania szpitali wykupić.

Na argumenty prawne i ekonomiczne odpowiada otwarcie, że w sytuacji niedoboru ktoś zawsze musi cierpieć.

- Zasadniczym rozwiązaniem powinno być zwiększenie finansowania i na tym należałoby się skupić. Problemem pierwotnym jest zła sytuacja finansowa szpitali, która wynika z niedostatecznego finansowania, nieodpowiedniego zarządzania, i w końcu z zadłużenia, z którym szpitale nie mogą sobie poradzić. Każde inne rozwiązanie będzie połowiczne i pozorne.

Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.

• ZADŁUŻENIE SZPITALI
• HANDEL DŁUGAMI