Żądania uregulowania tej kwestii zgłaszali ostatnio m.in. starostowie powiatu żywieckiego i strzeleckiego. Andrzej Kalata, starosta żywiecki (woj. śląskie), żalił się 13 lutego podczas obrad Parlamentarnego Zespołu ds. Szpitali Powiatowych, że nikt nie pokusił się o analizę sytuacji szpitali sieciowych, które notują sezonowo zwiększony napływ pacjentów. Dotyczy to obszarów atrakcyjnych turystycznie, w których przyjezdnych bywa więcej, niż stałych mieszkańców.

- Tymczasem ryczałt jest sztywny - mówił Kalata. - Gdyba taka tragedia jak na Gubałówce wydarzała się co miesiąc, to szpital w Zakopanem już dawno byłby zamknięty - nawiązał do dramatycznych wydarzeń, kiedy to halny zerwał dach z prowizorycznej wypożyczalni sprzętu narciarskiego - stworzonej w naczepie z tira - i rzucił na grupę ludzi. Na miejscu zmarła 52-latka z Warszawy i jej 15-letnia córka. Kilka godzin później w szpitalu zmarła jej druga córka - 21-latka.

Z kolei Józef Swaczyna, starosta strzelecki (woj. opolskie), stwierdził: - Nie odczuliśmy żadnej poprawy z tego powodu, że jesteśmy w sieci szpitali. Nic się nie zmieniło, nowością jest tylko ryczałt. W ryczałcie nie są uwzględnione nadwykonania. Nadwykonania mieliśmy na poziomie 30-40 mln zł, ale w ryczałcie ich nie ma. Uwolnijcie z ryczałtu przynajmniej OIOM -y i udary mózgu - apelował do parlamentarzystów.

Fakt, że szpitale sieciowe odczuwają brak pieniędzy, które kiedyś dostawały za nadwykonania mogą potwierdzać dane płatnika. Z przesłanego nam przez Biuro Komunikacji Społecznej Centrali NFZ zestawiania wynika, że łączna wartość świadczeń ponadumownych w 2016 r. wyniosła 1,842 mld zł, w 2017 r. było to 1,886 zł, natomiast w 2018 wartość nadwykonań spadła do 1,069 mld zł (sieć szpitali zaczęła funkcjonować od 1 października 2017 r.).

Jest ryczałt, nie ma nadwykonań
Doprecyzujmy wypowiedzi starostów w sprawie płacenia za nadwykonania. Sprawa jest prawnie dość zagmatwana, ale zasada jest taka, że pieniądze za usługi wykonane ponad ustalony limit nie należą się podmiotom otrzymującym ryczałt w ramach PSZ.

Przed wprowadzeniem sieci szpitali w 2017 r. sprawa była prosta. Pomiot leczniczy z kontraktem z NFZ w razie przekroczenia ustalonego limitu świadczeń otrzymywał zwrot pieniędzy za tzw. nadwykoniana. Jeśli uznał, że oferowana kwota jest za mała (co często się zdarzało), rozpoczynał negocjacje z płatnikiem albo dochodził roszczeń w sądzie.

W systemie ryczałtowym jest inaczej. Uwzględniono w nim coś w rodzaju odpowiednika nadwykonań. Ostatnio w fachowych publikacjach pojawia się nawet pojęcie nadryczałtu, co ma oznaczać, że sieciowy szpital (finansowany ryczałtem) może formalnie dochodzić w kolejnym okresie zapały, jeśli wykona więcej świadczeń niż przewiduje to jego obecny ryczałt. Jednakże pod warunkiem, że inne szpitale w sieci nie wykonają w 100 proc. ryczałtu i NFZ przesunie pieniądze z jednych do drugich.

„Nadwykonania dotyczą wszystkich podmiotów, nie dotyczą jednak świadczeń finansowanych ryczałtem PSZ, którego udział w kontraktach podmiotów sieciowych kształtuje się na poziomie ok. 50 proc. W odniesieniu do pozostałej części kontraktów (zakresy wyodrębnione) placówki zakwalifikowane do sieci występują do OW NFZ z wnioskami o sfinansowanie nadwykonań” - wyjaśniła Centrala NFZ w przesłanym nam mailu.

Warto też dodać, że na początku lutego br. prezes NFZ zadeklarował, że w czterech priorytetowych zakresach po raz pierwszy w 100 proc. zapłaci placówkom medycznym za pacjentów przyjętych w 2019 r. ponad limit. Na pokrycie kosztów nadwykonań w 2019 r. w priorytetowych zakresach płatnik wyda w sumie ponad 625 mln zł. Chodzi o świadczenia ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, operacje endoprotezoplastyki, programy lekowe oraz świadczenia w zakresie chemioterapii.

Czytaj: NFZ zapłaci szpitalom i przychodniom za nadwykonania z 2019 r.

Jak podkreśliła Centrala NFZ „deklaracja prezesa NFZ dotyczy wszystkich podmiotów, również szpitali sieciowych”.

Podobne regulacje finansowe były wprowadzane już wcześniej. Oddziały wojewódzkie NFZ dostały w 2019 r. do dyspozycji 440 mln zł na rozliczenie roku poprzedniego. W każdym razie nie są to rozwiązania systemowe, a takich oczekują szpitale powiatowe i organy prowadzące.

Po pieniądze do sądu
Jeśli politycy nie zareagują na postulaty samorządowców i dyrektorów szpitali, to w grę wchodzi droga sądowa. Niebawem rozpocznie się pierwszy w Polsce proces o zapłatę za wykonane świadczenia, które nie zostały jednak uwzględnione w ryczałcie. Z pozwem przeciwko płatnikowi wystąpił Szpital Powiatowy w Piotrkowie Trybunalskim. Reprezentuje go radca prawny Katarzyna Fortak-Karasińska z Kancelarii Fortak & Karasiński Radcowie Prawni.

- Nie występuję o zapłatę nadwykonań, ale o wyrównanie należności wynikających z ryczałtu. Różnica jest taka, że od kiedy weszła w życie regulacja dotycząca sieci szpitali (system podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej - red.), zdaniem MZ i NFZ nie jest możliwe dochodzenie zapłaty za świadczenia, które nie zostały już opłacone w ryczałcie - powiedziała Rynkowi Zdrowia Katarzyna Fortak-Karasińska.

Jak zaznaczyła, mimo zmiany regulacji prawnych, nie zmieniły się przepisy, z których wynika obowiązek lekarza czy podmiotu leczniczego do przyjmowania pacjentów i udzielania im pomocy w stanach zagrożenie życia lub zdrowia. - Nie ma żadnych przesłanek blokujących udzielenie pomocy pacjentowi w sytuacji zagrożenia życia. Za takie świadczenie, mimo że nie zostało uwzględnione w ryczałcie, trzeba zapłacić - stwierdziła.

Przyznała, że argumentacja, którą przedstawi sądowi była prezentowana również we wcześniejszych procesach o zapłatę nadwykonań, jakie szpitale, które miały kontrakty z NFZ, wytaczały płatnikowi. Tym razem sprawa dotyczy szpitala sieciowego i ryczałtu, a nie kontraktu na świadczenia.

- Mimo wprowadzenia systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia, sytuacja podmiotów leczniczych nie zmieniła się. Dalej muszą udzielać świadczeń, niezależnie od tego, czy mają zabezpieczenie finansowe w ryczałcie - dodała.

Ryczałt został narzucony, nie był negocjowany
- Uważam, że nieprawdziwe jest twierdzenie MZ i NFZ jakoby podmiotowi, który otrzymuje wynagrodzenie ryczałtowe nie należało się już wynagrodzenie dodatkowe. Chodzi o to, że szpital nie ma żadnego wpływu na wysokość kształtowanego ryczałtu. Miałby wpływ, gdyby godził się na świadczenie usług dla określonej liczby pacjentów za określoną kwotę. Tymczasem konstrukcja prawna wynagrodzenia ryczałtowego w sieci szpitali jest taka, że świadczeniodawca nie ma nic do powiedzenia. Po prostu jest algorytm, wzór matematyczny zapisany w rozporządzeniu i narzucona kwota, na wysokość której szpital nie miał wpływu - wyjaśniła mecenas i powtórzyła: - Jestem przekonana, że w sytuacji, gdy świadczeń było więcej, trzeba za nie zapłacić.

W jej ocenie takie procesy, jak wytoczony przez szpital w Piotrkowie Trybunalskim, są potrzebne, gdyż zmuszają do refleksji nad zmieniającym się prawem. - A poza tym po wprowadzeniu sieci sytuacja szpitali pogorszyła się. Dyrektorzy szpitali są zainteresowani procesami, stoją w "blokach startowych", żeby skierować pozwy - podsumowała Fortak-Karasińska.

Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.

• NADWYKONANIA
• SIEĆ SZPITALI
• RYCZAŁT
• KATARZYNA FORTAK-KARASIŃSKA