Ogólny kierunek reformy płacowej minister przedstawił 23 października br. podczas XIV Kongresu Rynku Zdrowia. Szczegółów nie podał. Zwrócił jednak uwagę, że trzeba spróbować ten system scalić, choćby przez taryfikację czy - docelowo - podejście ''value based'' (z ang. Value Based Healthcare - ochrona zdrowia nakierowana na wartość zdrowotną - red.). Więcej miejsca poświęcił natomiast analizie bieżących problemów. Odniósł się m.in. do podwyżek dla personelu medycznego i ich wpływu na system ochrony zdrowia.

- System jest rozchwiany od dawna. Jeżeli popatrzymy na skalę płac w zdrowiu, to waha się ona od dwóch do kilkudziesięciu tysięcy złotych. To kompletne rozchwianie - powiedział.

Podkreślił, że te dysproporcje wymagają uregulowania.

- Nie dziwię się, że prosi się mnie o mediacje także w lokalnych konfliktach. Próbuję to robić, dlatego że dysproporcje płacowe są duże także w zależności od struktury szpitala. Szpitale odległe od siebie o 20 km mają różnice w płacy zasadniczej dla pielęgniarek w wysokości tysiąca złotych. To jest chore - stwierdził stanowczo Szumowski, nawiązując, jak się wydaje, do protestu głodowego pielęgniarek z Przemyśla, które chciałyby zarabiać nie mniej niż ich koleżanki z Rzeszowa.

Płace nie będą regulowane przez mechanizmy rynkowe
Szef resortu podkreślił jednocześnie, że system zdrowia jest ''kompletnie niewolnorynkowy'', więc nie można oczekiwać, że płace będą regulować mechanizmy wolnorynkowe.

Czytaj: Szumowski: najpierw pokażmy, co potrafimy, a potem sięgajmy do kieszeni Polaków

To prawda, że w publicznej ochronie zdrowia jest coraz mniej mechanizmów rynkowych. Tym niemniej obszarem, w którym decyduje podaż i popyt pozostaje rynek pracy i związany z nim system płac.

- System ochrony zdrowia w Polsce nie jest wolnorynkowy. Natomiast menadżerowie ochrony zdrowia, z reguły ekonomiści, próbują wprowadzać w szpitalach mechanizmy wolnorynkowe, m.in. w sferze płac. Mają swobodę w kształtowaniu wynagrodzeń wszystkich grup zawodowych. Korzystają z niej, doprowadzając czasem do karykaturalnych sytuacji w zarobkach - mówi nam dr Jacek Wilkosz, przewodniczący Oddziału Terenowego Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Lekarzy przy Szpitalu im. Kopernika w Łodzi.

Przedstawia kilka charakterystycznych przykładów obrazujących konsekwencje takiego podejścia i płacowy chaos.

- Gdy zamknięto oddział chemioterapii, bo odeszło 4 czy 5 pracowników, to dla pozostałych onkologów klinicznych pieniądze się znalazły. Gdy radioterapeuci zaczęli odchodzić - notabene całkiem nieźle zarabiali - większe pieniądze też się znalazły. Podobnie było z ortopedami czy chirurgami dziecięcymi, kiedy wypowiedzieli opt-out. Gdy pielęgniarki poszły na zwolnienia, wywalczyły pieniądze - wylicza.

Decyduje argument siły, nie siła argumentów
- Prawda jest taka, że do dyrekcji nie trafia siła argumentów, tylko argument siły. Ludzie widzą, że tak to działa i w ten sposób egzekwują podwyżki. Tymczasem problem trzeba rozwiązać systemowo - podkreśla i wskazuje, że taki był cel apelu uczestników XV Zjazdu Delegatów OZZL do ministra zdrowia.

Ucywilizowanie sytemu płac to pilne zdanie. Tym bardziej, że w związku ustawowym wzrostem nakładów na zdrowie do 6 proc. PKB w 2024 r. zarówno pacjenci, jak i pracownicy pytają, jak podzielone zostaną te pieniądze. Pacjenci boją się, że pójdą na podwyżki; na skrócenie kolejek oraz poprawę jakości leczenia niewiele zostanie. Pracownicy chcieliby z kolei wiedzieć, jak będą kształtować się ich wynagrodzenia w najbliższych latach.

- Po wielu spotkaniach mediacyjnych nabrałem przekonania, że menadżerowie sądzą, iż pieniądze zagwarantowane w ustawie o wzroście wydatków do 2024 r. do pracowników nie trafią, są na inne cele - twierdzi Jacek Wilkosz i informuje, że jego związek zawodowy jest w sporze zbiorowym z dyrekcją szpitala.

- Reagują tylko na groźbę zamknięcia oddziału. Systemowe, kompleksowe i długofalowe rozwiązania dotyczące rozłożenia w czasie podwyżek ich nie interesują - dzieli się obserwacjami ze spotkań z szefostwem szpitala.

Układy zbiorowe dla grup szpitali
Zdaniem Krzysztofa Bukiela, przewodniczącego Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Lekarzy, wyjściem z tej sytuacji byłoby wprowadzenie układów zbiorowych obejmujących całe grupy szpitali - takie placówki, które funkcjonują w podobnych warunkach i na podobnych zasadach, np. szpitale powiatowe czy uniwersyteckie kliniki.

- Uniwersalnym narzędziem, które może być zastosowane zarówno w budżetowej służbie zdrowia, jak i w rynkowej mogłyby być układy zbiorowe, czyli porozumienia pracodawców z pracownikami, ale z udziałem płatnika, który zagwarantuje, że na pensje będą pieniądze - przekonuje.

Podkreśla, że OZZL wielokrotnie apelował o wprowadzenie tego rozwiązania, ale nikt nie podjął tematu - ani dyrektorzy szpitali, ani NFZ, ani MZ: - Nie mają w tym interesu.

Bukiel zawraca uwagę, że płacowy chaos pogłębiło wprowadzenie podwyżek dla lekarzy specjalistów - do 6750 zł miesięcznie pod warunkiem, że zobowiążą się do wykonywania pracy tylko w jednym szpitalu. W jego ocenie ustawa z 5 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1532) jest bardzo zła, bo różnicuje nie tylko lekarzy, ale też szpitale.

- Jeśli dyrektor szpitala wcześniej płacił lekarzom więcej niż 6750 zł, to teraz nie dostanie żadnych pieniędzy z NFZ. Z kolei dyrektor, który płacił, powiedzmy 4 tys. czy 5 tys. zł, dostanie ''w nagrodę'' od płatnika dopłatę. To jawna niesprawiedliwość. Burzy to dotychczasowy sposób finansowania szpitali - twierdzi Krzysztof Bukiel.

- Dziwię się, że dyrektorzy cicho siedzą. Boją się wszystkiego, to tchórzostwo wobec rządu. Potrafią się tylko wyżywać na pracownikach - oburza się przewodniczący OZZL i zapowiada zaskarżenie do TK ustawy, ''chyba że wcześniej zostanie znowelizowana''. Przyznaje jednocześnie, że ma świadomość, iż na rozstrzygnięcie trzeba będzie czekać latami.

Spirala żądań nakręca się
Przypomnijmy najbardziej głośne strajki i protesty na tle płacowym, do których doszło w październiku.

Od 18 do 24 października trwał strajk w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym nr 3 w Rybniku. Szpital wznowił normalną pracę, ale zapowiedziano, że strony wrócą do rozmów z początkiem przyszłego roku (spór zbiorowy zawieszono do 1 lutego).

Szpital Powiatowy w Sanoku od 24 października wstrzymał przyjęcia planowe z powodu protestu głodowego pielęgniarek i braku możliwości zapewnienia prawidłowej opieki nad pacjentami. 26 października zawarto porozumienie i zakończono trwający od 2014 r. spór zbiorowy. SP ZOZ w Sanoku przywrócił normalny tryb pracy.

Do wygaszenia konfliktu płacowego między anestezjologami i dyrekcją Wojewódzkiego Wielospecjalistycznego Centrum Onkologii i Traumatologii im. M. Kopernika w Łodzi doszło 19 października. Anestezjolodzy skarżyli się na poważne obciążenie obowiązkami, dużo większe niż w innych szpitalach i - nieadekwatne ich zdaniem - wynagrodzenie za pracę.

Lekarze, pielęgniarki i położne, technicy farmaceutyczni oraz związki zawodowe z WSS im. M. Kopernika w Łodzi 18 października podjęli decyzję o ogłoszeniu pogotowia strajkowego. Oczekują podwyżek oraz określenia przejrzystych zasad premiowania.

W proteście 53 lekarzy zrezygnowało z pracy w Mazowieckim Szpitalu Specjalistyczny w Ostrołęce. Domagają się zmian w organizacji pracy oraz podwyżek. Chcą zarabiać 9 tys. zł brutto jako specjaliści oraz 7,5 tys. zł jako młodsi asystenci. Na 7 listopada zaplanowano drugą turę rozmów.

Lista płacowych konfliktów - tylko z jednego miesiąca - nie jest pełna i zamknięta. W listopadzie i w następnych miesiącach będzie można dopisać ciąg dalszy. Żeby zatrzymać spiralę żądań, potrzebne są rozwiązanie systemowe, ale takie, które wpisują się w konstytucyjną zasadę społecznej gospodarki rynkowej.

Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.

• PODWYŻKA PŁAC
• PROTESTY PŁACOWE
• WYNAGRODZENIA W SŁUŻBIE ZDROWIA