TIOSPIR: trzyletnie badania dostępne dla lekarzy i ich pacjentów
Podczas tegorocznego kongresu Europejskiego Towarzystwa Chorób Układu Oddechowego w Barcelonie (7-11 września 2013 r.) zaprezentowano wyniki badania TIOSPIR, oceniającego wpływ bromku tiotropium na śmiertelność pacjentów z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP). Badanie było efektem ukazujących się od kilku lat doniesień wskazujących na wyższe ryzyko zgonów wśród chorych stosujących ten preparat.
Katia Verhamme z Erasmus Medical Center w Rotterdamie omówiła wyniki badań obserwacyjnych, wskazujących na wyższą śmiertelności chorych na POChP po zastosowaniu tiotropium Respimat w porównaniu do leku podawanego w inhalatorze HandiHaler. Dane pochodziły z bazy danych lekarzy pierwszego kontaktu.
Prezentowane w drugiej kolejności wyniki randomizowanego, podwójnie zaślepionego badania porównującego oba podania leku nie wykazały istotnych statystycznie różnic pod względem ryzyka zgonów. - Respimat jest tak samo bezpieczny jak HandiHaler w zakresie śmiertelności i zdarzeń sercowo-naczyniowych u pacjentów chorych na POChP - ocenił główny badacz, prof. Robert Wise.
Po prezentacji tak odmiennych wyników badań z sali padło pytanie, co w takim razie mają robić klinicyści?
Lek pod obserwacją
Tiotropium to długo działający wziewny rozszerzający oskrzela lek przeciwcholinergiczny. Efekty działania preparatu były obiecujące: w badaniach z randomizacją wykazano, że tiotropium, w porównaniu z ipratropium lub placebo zmniejsza częstość zaostrzeń POChP i koniecznych hospitalizacji.
Lek dostępny jest dla pacjentów jako tiotropium HandiHaler (w dawce 18 mcg) w postaci tradycyjnego inhalatora wziewnego proszkowego, dopuszczonego do obrotu na terenie UE w 2002 roku i tiotropium Respimat (w dawce 5 mcg) dopuszczonego do stosowania w POChP na terenie UE w 2007 roku. Nowy mechanizm podania nie wymaga stosowania nośników - urządzenie wytwarza powoli przemieszczającą się i długo utrzymującą „delikatną mgiełkę” (Soft Mist).
Pierwsze z prezentowanych badań oceniało ryzyko śmiertelności po zastosowaniu tiotropium Handihaler i Respimat. Holenderscy lekarze przeprowadzili retrospektywne badanie kohortowe, korzystając z baz danych chorych na POChP z Integrated Primary Care Information. Badana grupa obejmowała 11 287 pacjentów w wieku powyżej lub równym 40 lat. Korzystając z modelu proporcjonalnego ryzyka Coxa badacze oszacowali, że stosowanie tiotrospium Respimat wiązało się z 30 proc. wzrostem ryzyka zgonu w stosunku do zażywania leku w postaci inhalatora proszkowego. Ryzyko było wyższe u pacjentów z współistniejącą chorobą sercowo-naczyniową (adjusted HR 1.36, 95% CI 1.07–1.73) w porównaniu do pacjentów bez tego obciążenia (adjusted HR 1.02, 95% CI 0.61–1.71).
Use of tiotropium Respimat Soft Mist Inhaler versus HandiHaler and mortality in patients with COPD, K. Verhamme, A. Afonso, S. Romio, B. Stricker, G. Bruselle, M. Sturkenboom, ERJ September 1, 2013 vol. 42 no. 3 606-615
Skoncentrowana dawka leku
Opisując wyniki badania dr Verhamme przywołała wnioski z metaanalizy opublikowanej w British Medical Journal w 2011 roku, które wskazywały na 52 proc. wzrost względnego ryzyka śmiertelności związanej z użyciem tiotropium Respimat u pacjentów chorych na POChP w porównaniu z placebo. Jako przyczynę wskazywano przypuszczalnie sposób podania - skoncentrowaną dawkę leku.
Autorzy metaanalizy wskazują, że wyniki ich badania mają pewne ograniczenia, z których podstawowe dotyczy jakości raportowanych danych - istnieją różnice w badanych populacjach, stosowanych dawkach tiotropium i długości obserwacji.
Badacze zwrócili uwagę, że analiza nie wykazała istotnych statystycznie różnic między skutecznością tiotropium HandiHaler i Respimat w zakresie zaostrzeń w POChP. Zalecali, by lekarze zachowali ostrożność przepisując tiotropium Respimat u pacjentów z chorobami serca, mimo dogodniejszego i znacznie łatwiejszego sposobu podania leku.
Mortality associated with tiotropium mist inhaler in patients with chronic obstructive pulmonary disease: systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials, BMJ 2011;342:d3215.
Badanie UPLIFT
Te i wiele innych doniesień wskazujących na wyższą śmiertelności pacjentów stosujących tiotropium Respimat w dawce 5 mcg były powodem wykonania badania TIOSPIR (Triotropium Safety and Performance in Respimat). Punktem wyjścia były wyniki 4. letniego badania UPLIFT z udziałem 5993 pacjentów chorych na POChP, którym podawano tiotropium 18 mcg za pomocą inhalatora HandiHaler. Ocena długotrwałego leczenia chorych lekiem wskazywała na mniejsze ryzyko śmiertelności w trakcie leczenia w porównaniu z leczeniem kontrolnym (placebo) o 16 procent oraz mniejsze ryzyko zawału serca i podobne jak w grupie kontrolnej ryzyko udaru mózgu i zapalenia płuc u osób leczonych tiotropium HandiHaler.
A 4-year trial of tiotropium in chronic obstructive pulmonary disease. Tashkin D.P., Celli B., Senn S. i wsp., N. Engl. J. Med. 2008; 359: 1543–1554
Opierając się na wpływie tiotropium w badaniu UPLIFT, naukowcy zaprojektowali trójramienne badanie mające ocenić profil bezpieczeństwa i skuteczność tiotropium podawanego za pomocą inhalatora Respimat w dawce 2,5 mcg i 5 mcg oraz tiotropium HandiHaler w dawce 18 mcg. W wieloośrodkowym, prowadzonym w grupach równoległych, z zastosowaniem metodyki podwójnie ślepej próby i randomizacji, podwójnie pozorowanym badaniu porównawczym wzięło udział ponad 17 tys. pacjentów z ponad 50 państw. Rekrutacja odbyła się między majem 2010 i kwietniem 2011 roku.
Do badania zostali włączeni pacjenci w wieku równym lub większym niż 40 lat, z ponad 10-letnią historią palenia tytoniu, ze wskaźnikiem odsetkowym FEV1 /FVC mniejszym od 70% wartości należnej (FEV1/FVC ≤ 0.70) i wskaźnikiem FEV1 wynoszącym ≤ 70%. Do badania zostali włączeni pacjenci ze współistniejącymi chorobami serca, o ile: nie mieli rozpoznanego zespołu wieńcowego przebytego w ciągu ostatnich 6 miesięcy, byli hospitalizowani z powodu niewydolności serca III i IV stopnia lub doświadczyli arytmii zagrażającej życiu, co wymagało leczenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
Z badania zostali także wykluczeni pacjenci z istotną klinicznie chorobą płuc lub zaostrzeniem POChP w ciągu 4 ostatnich tygodni, z umiarkowanym lub ciężkim zaburzeniem czynności nerek, nowotworem, który wymagał terapii w ciągu ostatnich 5 lat, nadużywający leków lub alkoholu w ciągu ostatnich 12 miesięcy oraz mający przeciwwskazania rejestracyjne do stosowania preparatu.
Punkty końcowe
Pierwszorzędowym punktem końcowym oceniającym bezpieczeństwo był czas do wystąpienia zgonu z dowolnej przyczyny (badanie typu non-inferiority). Ponadto badanie miało ocenić efektywność leczenia poprzez wykazanie przewagi terapii tiotropium Respimat w dawce 5 mcg nad komparatorem (tiotropium Handihaler) w odniesieniu do pierwszorzędowego punktu końcowego, jeśli chodzi o ryzyko wystąpienia pierwszego zaostrzenia POChP (badanie typu superiority).
Zaostrzenia zostały zdefiniowane jako nasilenie dwóch lub więcej objawów takich jak: duszność wysiłkowa, kaszel, plwocina, ucisk w klatce piersiowej, świszczący oddech, trwających więcej niż 3 dni, wymagających zmian w terapii. Za łagodne zaostrzenie choroby uznano te, które wymagały jedynie kontynuacji leczenia bronchodilatacyjnego, umiarkowane zaostrzenie wymagało włączenia antybiotykoterapii, układowych glikokortykosteroidów lub obu tych działań, zaś ciężkie - hospitalizacji.
Wśród drugorzędowych punktów końcowych oceniano: liczbę zaostrzeń POChP, czas do wystąpienia pierwszego umiarkowanego lub ciężkiego zaostrzenia, czas do ciężkiego zaostrzenia wraz z częstotliwością zaostrzeń oraz czas do wystąpienia poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych.
Wyniki badania
Do analizy użyto modelu proporcjonalnego ryzyka Coxa. W zakresie ryzyka zgonu badanie TIOSPIR nie wykazało istotnych statystycznie różnic między preparatem tiotropium Respimat w dawce 5 mcg - (HR, 0.96; 95% CI, 0.84-1.09) oraz w dawce 2,5 mcg (HR, 1.00; 95%CI, 0.87-1.14) w porównaniu z tiotropium HandiHaler.
W zakresie skuteczności mierzonej czasem do wystąpienia pierwszego zaostrzenia POChP, badanie wykazało, że w przypadku tiotropium Respimat i HandiHaler czas do pierwszego zaostrzenia POChP i częstotliwość zaostrzeń POChP wymagających hospitalizacji są podobne. Współczynnik ryzyka zaostrzenia dla tiotropium Respimat w dawce 5 mcg w porównaniu do tiotropium HandiHaler wyniósł 0.98, co nie stanowi istotnej statystycznie różnicy (HR, 0.98; 95% CI, 0.93-1.03).
Mediana czasu do wystąpienia zaostrzenia POChP była większa niż 2 lata w przypadku obu postaci leku. Zgony i incydenty z powodu wystąpienia poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych były podobne w trzech grupach.
- Stosowanie tiotropium jest bezpieczne dla szerokiej populacji chorych na POChP, również dla pacjentów z chorobami serca w wywiadzie. Kluczowym wnioskiem prowadzonego na dużą skalę badania TIOSPIR jest to, że lekarze mogą bez obaw przepisywać ten dokładnie sprawdzony lek do stosowania w leczeniu podtrzymującym pacjentom z różnym stopniem nasilenia POChP - podsumował wyniki badania Antonio Anzueto, specjalista chorób płuc i intensywnej terapii z University of Texas Health Science Center w San Antonio w Teksasie.
Tiotropium Respimat Inhaler and the Risk of Death in COPD, Robert A. Wise, M.D., Antonio Anzueto, M.D., at all, September 8, 2013DOI: 10.1056/NEJMoa1303342
Być czujnym i ostrożnym
Badania obserwacyjne prowadzone po rejestracji leku i dopuszczeniu go do obrotu są z pewnością istotnym elementem oceny bezpieczeństwa i skuteczności produktu. Umożliwiają obserwację efektów terapii u szerokiej grupy chorych, co nie jest możliwe w czasie prowadzenia badań klinicznych poprzedzających rejestrację leku. Badania prowadzone na grupie starannie wyselekcjonowanych pacjentów wykazują najczęściej "czystą" skuteczność leku.
W momencie wprowadzenia produktu na rynek i podawania go milionom osób, bezpieczeństwo lub skuteczność leku zostaje zakłócona różnymi elementami, w tym szeregiem chorób współistniejących u leczonych pacjentów. To wpływa również na skuteczność populacyjną, która może odbierać od tej rejestracyjnej. Stąd pojawiające się problemy lekarzy w podejmowaniu decyzji o bezpiecznym i skutecznym stosowaniu danej terapii u pacjenta. EMA poradziła sobie z tym zjawiskiem wprowadzając w przypadku niektórych leków rejestrację na czas określony, po upływie którego wymaga przedstawienia dowodów na bezpieczeństwo i skuteczność leku.
Badania postmarketingowe będą zatem zyskiwać na znaczeniu, ale jak zauważają specjaliści, szczególnie w zakresie badań nierandomizowanych, taka analiza wymaga uwzględnienia specyfiki ich planowania i przeprowadzania. Przykładowo metaanaliza może zawierać dane niejednorodne pod względem doboru badanych osób: różne warunki doboru do grup w badaniach, różnice geograficzne między uczestnikami badań, grupy kontrolne mogą otrzymywać placebo lub nie, badania mogą być prowadzone dłużej lub krócej, a grupa badana może być poddawana działaniu niekompatybilnych metod. Wszystko to może wpłynąć na niejednorodność materiału do metaanalizy, zwiększając wariancję wyników i błąd standardowy, tym samym oddziałując na wynik.
Dlatego specjaliści oceniają, by w przypadku każdej terapii nie zmieniać pochopnie decyzji terapeutycznej na podstawie jednych tylko wyników badań, zachować ostrożność w przypadku wiedzy na temat chorób współistniejących u pacjentów, stosować się do zarejestrowanych wskazań i rozważyć stosunek korzyści do ryzyka.
Prezentowane w drugiej kolejności wyniki randomizowanego, podwójnie zaślepionego badania porównującego oba podania leku nie wykazały istotnych statystycznie różnic pod względem ryzyka zgonów. - Respimat jest tak samo bezpieczny jak HandiHaler w zakresie śmiertelności i zdarzeń sercowo-naczyniowych u pacjentów chorych na POChP - ocenił główny badacz, prof. Robert Wise.
Po prezentacji tak odmiennych wyników badań z sali padło pytanie, co w takim razie mają robić klinicyści?
Lek pod obserwacją
Tiotropium to długo działający wziewny rozszerzający oskrzela lek przeciwcholinergiczny. Efekty działania preparatu były obiecujące: w badaniach z randomizacją wykazano, że tiotropium, w porównaniu z ipratropium lub placebo zmniejsza częstość zaostrzeń POChP i koniecznych hospitalizacji.
Lek dostępny jest dla pacjentów jako tiotropium HandiHaler (w dawce 18 mcg) w postaci tradycyjnego inhalatora wziewnego proszkowego, dopuszczonego do obrotu na terenie UE w 2002 roku i tiotropium Respimat (w dawce 5 mcg) dopuszczonego do stosowania w POChP na terenie UE w 2007 roku. Nowy mechanizm podania nie wymaga stosowania nośników - urządzenie wytwarza powoli przemieszczającą się i długo utrzymującą „delikatną mgiełkę” (Soft Mist).
Pierwsze z prezentowanych badań oceniało ryzyko śmiertelności po zastosowaniu tiotropium Handihaler i Respimat. Holenderscy lekarze przeprowadzili retrospektywne badanie kohortowe, korzystając z baz danych chorych na POChP z Integrated Primary Care Information. Badana grupa obejmowała 11 287 pacjentów w wieku powyżej lub równym 40 lat. Korzystając z modelu proporcjonalnego ryzyka Coxa badacze oszacowali, że stosowanie tiotrospium Respimat wiązało się z 30 proc. wzrostem ryzyka zgonu w stosunku do zażywania leku w postaci inhalatora proszkowego. Ryzyko było wyższe u pacjentów z współistniejącą chorobą sercowo-naczyniową (adjusted HR 1.36, 95% CI 1.07–1.73) w porównaniu do pacjentów bez tego obciążenia (adjusted HR 1.02, 95% CI 0.61–1.71).
Use of tiotropium Respimat Soft Mist Inhaler versus HandiHaler and mortality in patients with COPD, K. Verhamme, A. Afonso, S. Romio, B. Stricker, G. Bruselle, M. Sturkenboom, ERJ September 1, 2013 vol. 42 no. 3 606-615
Skoncentrowana dawka leku
Opisując wyniki badania dr Verhamme przywołała wnioski z metaanalizy opublikowanej w British Medical Journal w 2011 roku, które wskazywały na 52 proc. wzrost względnego ryzyka śmiertelności związanej z użyciem tiotropium Respimat u pacjentów chorych na POChP w porównaniu z placebo. Jako przyczynę wskazywano przypuszczalnie sposób podania - skoncentrowaną dawkę leku.
Autorzy metaanalizy wskazują, że wyniki ich badania mają pewne ograniczenia, z których podstawowe dotyczy jakości raportowanych danych - istnieją różnice w badanych populacjach, stosowanych dawkach tiotropium i długości obserwacji.
Badacze zwrócili uwagę, że analiza nie wykazała istotnych statystycznie różnic między skutecznością tiotropium HandiHaler i Respimat w zakresie zaostrzeń w POChP. Zalecali, by lekarze zachowali ostrożność przepisując tiotropium Respimat u pacjentów z chorobami serca, mimo dogodniejszego i znacznie łatwiejszego sposobu podania leku.
Mortality associated with tiotropium mist inhaler in patients with chronic obstructive pulmonary disease: systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials, BMJ 2011;342:d3215.
Badanie UPLIFT
Te i wiele innych doniesień wskazujących na wyższą śmiertelności pacjentów stosujących tiotropium Respimat w dawce 5 mcg były powodem wykonania badania TIOSPIR (Triotropium Safety and Performance in Respimat). Punktem wyjścia były wyniki 4. letniego badania UPLIFT z udziałem 5993 pacjentów chorych na POChP, którym podawano tiotropium 18 mcg za pomocą inhalatora HandiHaler. Ocena długotrwałego leczenia chorych lekiem wskazywała na mniejsze ryzyko śmiertelności w trakcie leczenia w porównaniu z leczeniem kontrolnym (placebo) o 16 procent oraz mniejsze ryzyko zawału serca i podobne jak w grupie kontrolnej ryzyko udaru mózgu i zapalenia płuc u osób leczonych tiotropium HandiHaler.
A 4-year trial of tiotropium in chronic obstructive pulmonary disease. Tashkin D.P., Celli B., Senn S. i wsp., N. Engl. J. Med. 2008; 359: 1543–1554
Opierając się na wpływie tiotropium w badaniu UPLIFT, naukowcy zaprojektowali trójramienne badanie mające ocenić profil bezpieczeństwa i skuteczność tiotropium podawanego za pomocą inhalatora Respimat w dawce 2,5 mcg i 5 mcg oraz tiotropium HandiHaler w dawce 18 mcg. W wieloośrodkowym, prowadzonym w grupach równoległych, z zastosowaniem metodyki podwójnie ślepej próby i randomizacji, podwójnie pozorowanym badaniu porównawczym wzięło udział ponad 17 tys. pacjentów z ponad 50 państw. Rekrutacja odbyła się między majem 2010 i kwietniem 2011 roku.
Do badania zostali włączeni pacjenci w wieku równym lub większym niż 40 lat, z ponad 10-letnią historią palenia tytoniu, ze wskaźnikiem odsetkowym FEV1 /FVC mniejszym od 70% wartości należnej (FEV1/FVC ≤ 0.70) i wskaźnikiem FEV1 wynoszącym ≤ 70%. Do badania zostali włączeni pacjenci ze współistniejącymi chorobami serca, o ile: nie mieli rozpoznanego zespołu wieńcowego przebytego w ciągu ostatnich 6 miesięcy, byli hospitalizowani z powodu niewydolności serca III i IV stopnia lub doświadczyli arytmii zagrażającej życiu, co wymagało leczenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
Z badania zostali także wykluczeni pacjenci z istotną klinicznie chorobą płuc lub zaostrzeniem POChP w ciągu 4 ostatnich tygodni, z umiarkowanym lub ciężkim zaburzeniem czynności nerek, nowotworem, który wymagał terapii w ciągu ostatnich 5 lat, nadużywający leków lub alkoholu w ciągu ostatnich 12 miesięcy oraz mający przeciwwskazania rejestracyjne do stosowania preparatu.
Punkty końcowe
Pierwszorzędowym punktem końcowym oceniającym bezpieczeństwo był czas do wystąpienia zgonu z dowolnej przyczyny (badanie typu non-inferiority). Ponadto badanie miało ocenić efektywność leczenia poprzez wykazanie przewagi terapii tiotropium Respimat w dawce 5 mcg nad komparatorem (tiotropium Handihaler) w odniesieniu do pierwszorzędowego punktu końcowego, jeśli chodzi o ryzyko wystąpienia pierwszego zaostrzenia POChP (badanie typu superiority).
Zaostrzenia zostały zdefiniowane jako nasilenie dwóch lub więcej objawów takich jak: duszność wysiłkowa, kaszel, plwocina, ucisk w klatce piersiowej, świszczący oddech, trwających więcej niż 3 dni, wymagających zmian w terapii. Za łagodne zaostrzenie choroby uznano te, które wymagały jedynie kontynuacji leczenia bronchodilatacyjnego, umiarkowane zaostrzenie wymagało włączenia antybiotykoterapii, układowych glikokortykosteroidów lub obu tych działań, zaś ciężkie - hospitalizacji.
Wśród drugorzędowych punktów końcowych oceniano: liczbę zaostrzeń POChP, czas do wystąpienia pierwszego umiarkowanego lub ciężkiego zaostrzenia, czas do ciężkiego zaostrzenia wraz z częstotliwością zaostrzeń oraz czas do wystąpienia poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych.
Wyniki badania
Do analizy użyto modelu proporcjonalnego ryzyka Coxa. W zakresie ryzyka zgonu badanie TIOSPIR nie wykazało istotnych statystycznie różnic między preparatem tiotropium Respimat w dawce 5 mcg - (HR, 0.96; 95% CI, 0.84-1.09) oraz w dawce 2,5 mcg (HR, 1.00; 95%CI, 0.87-1.14) w porównaniu z tiotropium HandiHaler.
W zakresie skuteczności mierzonej czasem do wystąpienia pierwszego zaostrzenia POChP, badanie wykazało, że w przypadku tiotropium Respimat i HandiHaler czas do pierwszego zaostrzenia POChP i częstotliwość zaostrzeń POChP wymagających hospitalizacji są podobne. Współczynnik ryzyka zaostrzenia dla tiotropium Respimat w dawce 5 mcg w porównaniu do tiotropium HandiHaler wyniósł 0.98, co nie stanowi istotnej statystycznie różnicy (HR, 0.98; 95% CI, 0.93-1.03).
Mediana czasu do wystąpienia zaostrzenia POChP była większa niż 2 lata w przypadku obu postaci leku. Zgony i incydenty z powodu wystąpienia poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych były podobne w trzech grupach.
- Stosowanie tiotropium jest bezpieczne dla szerokiej populacji chorych na POChP, również dla pacjentów z chorobami serca w wywiadzie. Kluczowym wnioskiem prowadzonego na dużą skalę badania TIOSPIR jest to, że lekarze mogą bez obaw przepisywać ten dokładnie sprawdzony lek do stosowania w leczeniu podtrzymującym pacjentom z różnym stopniem nasilenia POChP - podsumował wyniki badania Antonio Anzueto, specjalista chorób płuc i intensywnej terapii z University of Texas Health Science Center w San Antonio w Teksasie.
Tiotropium Respimat Inhaler and the Risk of Death in COPD, Robert A. Wise, M.D., Antonio Anzueto, M.D., at all, September 8, 2013DOI: 10.1056/NEJMoa1303342
Być czujnym i ostrożnym
Badania obserwacyjne prowadzone po rejestracji leku i dopuszczeniu go do obrotu są z pewnością istotnym elementem oceny bezpieczeństwa i skuteczności produktu. Umożliwiają obserwację efektów terapii u szerokiej grupy chorych, co nie jest możliwe w czasie prowadzenia badań klinicznych poprzedzających rejestrację leku. Badania prowadzone na grupie starannie wyselekcjonowanych pacjentów wykazują najczęściej "czystą" skuteczność leku.
W momencie wprowadzenia produktu na rynek i podawania go milionom osób, bezpieczeństwo lub skuteczność leku zostaje zakłócona różnymi elementami, w tym szeregiem chorób współistniejących u leczonych pacjentów. To wpływa również na skuteczność populacyjną, która może odbierać od tej rejestracyjnej. Stąd pojawiające się problemy lekarzy w podejmowaniu decyzji o bezpiecznym i skutecznym stosowaniu danej terapii u pacjenta. EMA poradziła sobie z tym zjawiskiem wprowadzając w przypadku niektórych leków rejestrację na czas określony, po upływie którego wymaga przedstawienia dowodów na bezpieczeństwo i skuteczność leku.
Badania postmarketingowe będą zatem zyskiwać na znaczeniu, ale jak zauważają specjaliści, szczególnie w zakresie badań nierandomizowanych, taka analiza wymaga uwzględnienia specyfiki ich planowania i przeprowadzania. Przykładowo metaanaliza może zawierać dane niejednorodne pod względem doboru badanych osób: różne warunki doboru do grup w badaniach, różnice geograficzne między uczestnikami badań, grupy kontrolne mogą otrzymywać placebo lub nie, badania mogą być prowadzone dłużej lub krócej, a grupa badana może być poddawana działaniu niekompatybilnych metod. Wszystko to może wpłynąć na niejednorodność materiału do metaanalizy, zwiększając wariancję wyników i błąd standardowy, tym samym oddziałując na wynik.
Dlatego specjaliści oceniają, by w przypadku każdej terapii nie zmieniać pochopnie decyzji terapeutycznej na podstawie jednych tylko wyników badań, zachować ostrożność w przypadku wiedzy na temat chorób współistniejących u pacjentów, stosować się do zarejestrowanych wskazań i rozważyć stosunek korzyści do ryzyka.
Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.
ZOBACZ KOMENTARZE (0)
Dodaj komentarz