• Z czasem w aptekach będzie można zbadać poziom stężenia glukozy czy wykonać kontrolę panelu lipidowego
• To ważne badanie w profilaktyce miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych
• Możliwe będzie też wykonanie testu CRP, który pomaga ustalić przyczynę choroby i zdiagnozować rozwijający się stan zapalny w organizmie
• To krok w kierunku profilaktyki. Badania wykonane w aptece mogą dać pewien pogląd, że należy iść do lekarza lub zrobić dodatkowe badanie

Ciśnienie krwi. Dobra zasada: zrobić trzy pomiary

27 stycznia wejdą w życie przepisy rozporządzenia w sprawie wykazu badań diagnostycznych, które mogą być wykonywane przez farmaceutę.

Spośród wymienionych badań w rozporządzeniu, najszybciej zostaną wdrożone testy antygenowe wykonywane przez farmaceutów.

Na możliwość skorzystania z pozostałych trzeba będzie poczekać, ale już dzisiaj informujemy, na czym te badania polegają? Jak apteki mogą przygotować się do ich świadczenia?

Wyjaśnia dr nauk farmaceutycznych dr Piotr Merks, adiunkt w Zakładzie Farmakologii i Farmakologii Klinicznej, Collegium Medicum. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

Wykaz badań diagnostycznych do wykonania w aptece:

• Test antygenowy w kierunku SARS-CoV-2

- Przy obecnej infrastrukturze diagnostycznej nie jesteśmy w stanie w Polsce właściwie zapanować nad pandemią. Natomiast diagnostyka w dużej mierze jest ważna na początku i przy schyłku pandemii - mówi dr Merks.

W ocenie eksperta, powoli się zbliżamy do końca pandemii. Dlatego teraz jest najlepszy czas, żeby jak najszybciej zdiagnozować zainfekowane osoby i przerwać łańcuch rozprzestrzeniania się infekcji. 

26 stycznia resort zdrowia wydał komunikat nt. możliwości przeprowadzania testów antygenowych w kierunku SARS-CoV-2 przez farmaceutę w aptece. Dr Merks opracował wytyczne wykonywania testów diagnostycznych w aptece (załącznik)

• Badanie podstawowych paramentów życiowych: ciśnienie krwi, tętno, puls oraz saturacja krwi

Badanie polega na pomiarze ciśnienia krwi i tętna. Jak wyjaśnia ekspert, jego pierwszą zasadą jest, by zmierzyć ciśnienie w przypadku bólu głowy. Jak opisuje, wykonuje trzy pomiary: pierwszy pomiar z reguły to jest tzw. syndrom białego fartucha - każdy pacjent się denerwuje. Drugi i trzeci pomiar z reguły przeprowadzany jest, gdy pacjent jest już spokojny. Jeśli ciśnienie przekracza 140/ 90 mmHg, to znaczy, że pacjent powinien się udać do lekarza, który zaproponuje odpowiednią terapię.

Badanie pulsu oraz saturacja krwi, czyli poziom nasycenie krwi tlenem – to proste badanie za pomocą pulsoksymetru. Badanie ważne przy COVID-19.

• Pomiar masy ciała, wzrostu i obwodu w pasie, a także obliczanie wskaźnika BMI (ang. Body Mass Index) oraz stosunku obwodu talii do obwodu bioder (WHR – ang. Waist-Hip Ratio)

Tzw. zespół metaboliczny. Jest to badanie profilaktyczne, popularne od lat na Zachodzie. Tam w każdej aptece jest waga i centymetr do zmierzenia pacjenta. W innych krajach usługa jest połączona z programem dietetycznym i odchudzania. Wiąże się też z możliwością wypisania przez farmaceutę specjalnej farmakoterapii. 

Usługę „zrzucenia” zbędnej wagi opracował Tony Ferguson, australijski farmaceuta, który przygotował kompleksowy program edukacyjny łącznie z odpowiednią dietą. Odchudzanie nie jest łatwym procesem, ale jak pokazuje program realizowany w brytyjskich aptekach – może przynieść dobre rezultaty.

Testy paskowe w aptece

• Test stężenia glukozy we krwi

Test paskowy stosowany w diagnostyce cukrzycy. W aptekach określany jako usługa point of care, czyli w miejscu opieki nad chorym. Badanie polega na pobraniu krwi z palca pacjenta, następnie nakłada się próbkę na specjalną płytkę opatrzoną chipem. Taki materiał wkłada się do analizy, następnie maszyna drukuje wyniki. Zadaniem farmaceuty jest sprawdzenie, które parametry są podwyższone. W takich sytuacjach kieruje pacjenta do lekarza.

Są dwa rodzaje testów: testy, które są suche oraz testy, które używają odczynników. W tym drugim przypadku, stosowane do analizy maszyny są droższe, ale są bardziej wiarygodne. Czasem w przypadku prostszych maszyn występuje zjawisko  tak zwanego over diagnosis, czyli zakłamania wyniku. Dlatego w takich przypadkach należy odesłać pacjenta do laboratorium.

• Kontrola panelu lipidowego (cholesterol, frakcja HDL i LDL oraz triglicerydy)

Badanie, które pokazuje poziomo cholesterolu całkowitego, stężenie frakcji cholesterolu HDL, (tzw. dobry cholesterol), frakcji LDL (tzw. zły cholesterol) oraz trójglicerydów. Ważne badanie w profilaktyce miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych.

Wykonywane w aptekach za pomocą testu paskowego. W zależności od posiadanego urządzenia, można je w aptece wykonać za jednym pobraniem krwi i oznaczyć jednocześnie np. glukozę.

• Szybki test do wykrywania grypy
• Stężenia białka C-reaktywnego

Test CRP, który pomaga ustalić przyczynę choroby i zdiagnozować rozwijający się stan zapalny w organizmie. Badanie jest podobne do badania stężenia glukozy.

• antygen Streptococcus z grupy A
• Helicobacter pylori - test z krwi

W ocenie dr. Merksa, test na obecność helikobakter pylori jest absolutnie zasadny, bowiem mamy rzeczywiście obecnie plagę zakażeń. Można go wykonać na dwa rodzaje.

W pierwszym przypadku w aptece podaje się pacjentowi do wypicia specjalny roztwór, który jest przygotowany przez farmaceutę. Następnie jest pobrana próbka z jamy ustnej.

Druga metoda to test z krwi. W aptekach jest to badanie poglądowe, do potwierdzenia w laboratorium.

Ekspert ocenia, że obecny panel badań diagnostycznych do wykonywania w aptece, warto poszerzyć o te badania:

• TSH - badanie w kierunku nadczynności i niedoczynności tarczycy
• Próby wątrobowe ASPAT i  ALAT
• Test na infekcje dróg moczowych
• tTest na obecność chorób przenoszonych drogą płciową (chlamydia, rzeżączka)

Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.

• COVID-19
• PIOTR MERKS
• APTEKA
• FARMACEUTA
• BADANIA DIAGNOSTYCZNE
• PROFILAKTYKA