Kiedy ludzka skóra jest wystawiona na działanie promieni słonecznych, wytwarza witaminę D potrzebną organizmowi do wchłaniania wapnia i zapewnienia mocnych, zdrowych kości. Latem, w stroju kąpielowym wystarczy tylko 10-15 minut ekspozycji na słońce, aby wytworzyć witaminę D na cały dzień. Jednak w krajach takich jak Kanada ekspozycja na światło słoneczne podczas długich zimowych miesięcy jest zmniejszona. Dlatego wiele osób sięga po suplementy witaminy D.

Witamina D jest zaangażowana w regulację wielu układów organizmu, jednak to szkielet wydaje się być najbardziej dotknięty jej niedoborem.

W przypadku zdrowych dorosłych Health Canada zaleca całkowite dzienne spożycie 600 jednostek międzynarodowych (IU) do 70. roku życia i 800 IU po 70. roku życia. Inne źródła, takie jak Osteoporosis Canada, sugerują dorosłym zagrożonym osteoporozą, przyjmowanie 400-2000 IU witaminy D. Jednak niektóre osoby mogą przyjmować nawet 20-krotność zalecanej dawki dziennej, aby zapobiec lub leczyć różne schorzenia, które mogą być związane z niedoborem witaminy D.

Aby ustalić, jaka właściwie jest prawidłowa dawka witaminy D, naukowcy z University of Calgary przeprowadzili trwające trzy lata randomizowane badania kliniczne z podwójnie ślepą próbą. Przypuszczali, że wraz ze wzrostem dawek witaminy D nastąpi zależny od dawki wzrost gęstości kości i wytrzymałości kości. Ochotnicy w wieku od 55 do 70 lat zostali podzieleni na trzy grupy. Jedna trzecia uczestników badania otrzymywała 400 IU witaminy D dziennie, jedna trzecia - 4000 IU dziennie, a pozostała jedna trzecia 10 000 IU dziennie.

U ochotników mierzono zarówno gęstość kości, jak i jej wytrzymałość za pomocą nowego rodzaju tomografii komputerowej wysokiej rozdzielczości kości nadgarstka i kostki, zwanej XtremeCT, używanej tylko do celów badawczych. Aparat XtremeCT, zlokalizowany w nowym Centrum Mobilności i Zdrowia Stawów Instytutu McCaiga, jest pierwszym tego rodzaju na świecie i pozwala badaczom szczegółowo przyjrzeć się mikroarchitekturze kości, z niespotykaną dotychczas dokładnością. Badano również standardową gęstość kości za pomocą dwuwiązkowej absorpcjometrii rentgenowskiej (DXA). Uczestnicy byli skanowani na początku badania oraz po 6, 12, 24 i 36 miesiącach. Aby ocenić poziom witaminy D i wapnia, naukowcy pobrali również próbki krwi na czczo na początku badania oraz po 3, 6, 12, 18, 24, 30 i 36 miesiącach, a próbki moczu raz na rok.

Gęstość mineralną kości (BMD) określa się poprzez pomiar ilości wapnia i innych minerałów w określonym segmencie kości. Im niższa gęstość kości, tym większe ryzyko jej złamania.

Dorośli powoli tracą BMD w miarę starzenia się, a wyniki DXA wykazały niewielki spadek BMD w czasie trwania badania, bez różnic między trzema grupami. Jednak bardziej czuły pomiar BMD za pomocą XtremeCT o wysokiej rozdzielczości wykazał znaczne różnice w utracie masy kostnej między trzema poziomami dawki.

Całkowita BMD spadła w ciągu trzech lat o 1,4 proc. w grupie 400 IU, 2,6 w grupie 4000 IU i 3,6 w grupie 10 000 IU. Wniosek był taki, że wbrew przewidywaniom suplementacja witaminy D w dawkach większych niż zalecane przez Health Canada lub Osteoporosis Canada nie była związana ze wzrostem gęstości ani wytrzymałości kości. Zamiast tego XtremeCT wykrył związany z dawką spadek gęstości kości, przy czym największy spadek wystąpił w grupie 10 000 IU na dzień.

Konieczne są dalsze badania w celu ustalenia, czy wysokie dawki mogą faktycznie zagrozić zdrowiu kości.

Badacze stwierdzili również, że uczestnicy otrzymujący codziennie wyższe dawki witaminy D (4000 IU i 10 000 IU) w ciągu trzech lat byli bardziej podatni na hiperkalciurię (podwyższony poziom wapnia w moczu), w porównaniu z tymi, którzy otrzymywali mniejszą dawkę dzienną.

Hiperkalciuria nierzadko występuje w populacji, ale wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia kamieni nerkowych i może przyczyniać się do zaburzenia czynności nerek. Wystąpiła u 87 uczestników badania. Częstość występowania różniła się istotnie pomiędzy 400 IU (17 proc.) 4000 IU (22 proc.) a 10 000 IU (31 proc.). Jeśli wykryto hiperkalciurię u uczestników badania, spożycie wapnia zostawało zmniejszone i po powtórnym badaniu hiperkalciuria zwykle ustępowała.

Paweł Wernicki (PAP)

• OSTEOPOROZA
• WITAMINA D